Giovanni Mattia Tabarino de obitu Caroli Burgundiae ducis 2

Testo base di riferimento: A. Zingerle, 1880

Cura dell'edizione digitale: S. Di Brazzano

Altre sezioni


Argumentum

Burgundi pugnas narrat mortemque secundus

      Atque Sigismundo parta trophaea Duci.

 

Vt dux praesensit Burgundi principis arma,

Concilium patriae et coniunctas aduocat urbes.

Conuenere simul, primum Lothoringius heros,

Hostis atrox Caroli, bello dux clarus et armis,

5

Magnanimum longa procerum stipante caterua,

Illustrisque comes uenit Ludouicus Othingen,

Armorum domitor, praestanti milite septus

Et proceres multi atque urbes ditione solutae,

Argentina potens et Basilea uetusta

10

Atque aliae innumerae, quarum cognomina nescit.

Musa loqui, magnae multum belloque potentes.

Hic omnes contra Burgundum mentibus aequis

Conspirant procerumque calent in proelia mentes.

Est locus in ripis Rheni praeclarus et ingens,

15

Quem Neus Teutonici patrio cognomine dicunt:

Huc se Burgundus multis cum milibus heros

Contulit ingentique locum obsidione premebat.

Hic dominus Simei, comes hic tentoria Nassae

Fixerat, hic Iacobus bellorum maximus auctor,

20

Illic degeneres Burgundi principes ambo.

Isthic Sunthenae praeses et plurima turba

Magnanimum heroum, quos ob sua dura relinquo

Nomina, castellum forti cinxere corona.

Iamque solo aequarant bombardis moenia circum,

25

Cum gens in bellum Germania fortis et audax

Aduolat et uentos cursu praeuertit equorum.

Vt rubrae fulsere aquilae, Tirolensia signa,

Et tuba terribile belli dedit aurea signum,

Sanguinolenta duces inter se proelia miscent:

30

Non sic densa ferit sublimia culmina grando,

Cum flant alpini boreae, ceu fulminat ictus

Armorum flictu, ualles coelumque remugit.

Talia saepe duces gesserunt bella per annum,

Ter dux Burgundus uictor fuit arce potitus,

35

Neus ter ab hoste truci Germania sola recepit.

Tertius interea Caesar Fridericus in hostem

Gentis Teutonicae properat, quem mille phalanges

Assuetae in castris equitum peditumque sequuntur;

Huius in aduentu sublimi atque impete tanto

40

Burgundus pacem deterritus impiger orat.

Ad quem magnanimo Caesar sic edidit ore:

"Parce meam bello, princeps, inuadere gentem;

Castra inimica moue teque his statim excipe terris:

Sit satis, ut redeas patrias infractus ad urbes.

45

His ausis pro nunc ueniam concedimus ultro;

Si secus, accipies quantum Germania possit!"

Dixit et ante pedes Burgundus Caesaris astans

Regali audacem confusus lumine uultum

Paret et extemplo Neus obsidione leuauit.

50

Inde datae fidei et spreti pertaesus honoris

Aggreditur Solotros bello Bernosque potentes,

Oppida succendit flammis inbellaque rura

In praedam trahit et cunctos circum occupat armis.

Quem contra indomitae gentes fortesque Sueui

55

Auxilio laeti Tirolensis principis adsunt,

Conseruere manum et felici Marte resistunt

Hinc Burgundus atrox, illinc Germania fortis.

Ac uelut aestiuo sub tempore corus et auster

Aduersi spirant et magno murmure coelum

60

Percurrunt rapidi, strepitu maria alta tremiscunt:

Non secus hic agitur gladio et concurritur hasta.

Burgundas tandem debellauere cohortes

Teutonici et quam plura ducis captiua uirorum

Corpora uictores laeti ad tentoria uertunt!

65

Postquam fata negant aditum sibi regna per illa,

Dux aliud molitur iter Burgundus in hostem;

Granse petit circumque furens tentoria figit

Et telis populum et tormentis percutit urbem,

Hic quoque bisseno forti certamine pugnans.

70

Deficiunt uires urbi: ne cognita crescat

Ira ducis, pacem ciues ueniamque precantur

Et uicti portas reserant; ruit obuius hosti

Ter centum patrum supplex ex urbe senatus,

Quos dux Burgundus crudeli lumine lustrans

75

Actutum laqueo cunctos suspendit ad urbem

Atque locum multo Burgundo milite implet.

Successu hoc Carolus princeps elatus acerbo,

Infelix uictor (docuit post exitus ingens;

Aethereas dux tantus adhuc suspiceret auras,

80

Regna lacessisset si non Germanica bello)

Castra mouet ducitque suas in regna cohortes,

Quae dux Lothringus summa uirtute gubernat,

Obseditque arcem dictam cognomine Mortam.

Arduus hic locus est praecelsi in uertice montis;

85

Ergo acies m ualle locat faucesque uiarum

Claudit, ne qua loco deferri auxilia possint.

At non Teutonicae peditumque equitumque phalanges

Sustinuere moram, sed equo calcaribus acto

Ciuibus auxilium magno clamore tulerunt

90

Et gladio fecere uiam, ceu messor in armis

Cum segetes laetas resecat, uia falce patescit

Conceduntque locum succisae a stipite messes.

Non secus in fortes Burgundos inclita bello

Nunc has, nunc illas acies Germania fundit.

95

Ergo ubi dux Carolus sibi fata obsistere belli

Et fractos uidit socios, hostemque superbum

Alite felici turmas prosternere ferro,

Terga dedit primus; rerum caput ut fuit absens,

Consuluere fugae proceres sparsique manipli

100

Diffugiunt nullamque uiam formidine seruant.

Instant Teutonici praedae et legione soluta

Omnia Burgundi tentoria fixa refigunt,

Diripuere ducis uexilla, trophaea, quadrigas

Telaque et ingentes bombardas, omnia belli

105

Arma et equos multumque argenti atque aurea mensae

Pocula craterasque simul pictosque tapetas.

Et quoscunque ualent acri praeuertere cursu,

Victrici superant gladio ferroque trucidant.

Ductores belli diuisa ex ordine praeda

110

Digna Sigismundo Tirolensi munera mittunt:

Signa ducis uicti, uexilla ingentia septem,

Tum phaleras uestesque argenti pocula et auri.

Illustris princeps, spoliis decoratus opimis,

Burgundi uexilla suas suspendit ad aedes.

115

At non illustri Burgundo audacia cessit:

Disiectas acies certo clangore tubarum

Colligit et dictis animos solatur amicis:

"O Socii fortes fugimus, deponite curam;

Non nos hostilis uirtus, quae nulla, nec horror,

120

Sed sors infelix et confidentia fudit.

Pellite magnanimo uanum de corde timorem:

Per superos iuro, perque hoc caput ossaque patris,

Iam nostro uires populo cogemus ab omni

Armaque Teutonicos Burgunda timere docebo!"

125

Dixit et e patriis cogens auxilia terris

Contraxit gentem innumeram; uenere Picardi,

Assueti duros belli perferre labores,

Et Luciburgum et Burgundia et Anglia diues,

Geldria, Leodium, Brabantia, Flandria uenit

130

Venit et arctoo Zelandia proxima ponto.

Vrbs est, quam Carolus decursa aestate subegit,

Nanse Teutonici patrio cognomine dicunt,

Quam procul excelsi montes iuga peruia coelo

Attollunt densaeque tenent saxa aspera siluae.

135

Hanc igitur circum (quoniam defecerat olli)

Castra locat princeps odio commotus acerbo.

Faucibus opponit triginta ingentia septem

Horrifico strepitu bombardas saxa mouentes

Atque omnes aditus denso custode coronat.

140

Ipse autem primus uigilantes moenia ciues

Increpat et mortem pro deditione minatur,

Et telis populum et tormentis concutit urbem.

Inclusi ciues audaci Marte resistunt,

Ipsi etiam e speculis non irrita tela per hostes

145

Iactant et totis adnixi uiribus obstant i

Dat metus hostis acer ualidas in proelia uires.

Haec apud obsessam Nanse dum bella geruntur,

Iohannes urbis praesul dominusque Tridenti,

Cui rediens domitis nomen dat Bacchus ab Indis,

150

Cum clero et monachis dulces cantantibus hymnos

Procedit sacra uelatus tempora mitra

Hinc Nothafft a dextris de stirpe Georgius astat

Atque hinc Ambrosius uirtutis plenus et aeui,

Presbyteri insignes et uterque canonicus urbis,

155

Quos procedentes sequitur densissima turba

Exoratque deum, qui terram atque astra gubernat,

Qui solem radiis et lunam cornibus implet,

Vt pacem terris coelo demittat ab alto,

Imploratque omnes superos sanctumque Simonem,

160

Perfida Iudaei quem gens confecit acerbo

Funere: caedentes illum sub imagine Christi

Exhaustum pueri pariter bibere cruorem,

Humanas unquam quod non peruenit ad aures.

Concilium interea procerum Lothoringius heros

165

Aduocat et placido medius sic edidit ore:

"Victores socii per tot discrimina semper,

Non patet obsessae uia qua succurrimus urbi;

Inuius hic mons est siluis densissimus altis,

A tergo per quem taciti tendemus in hostes;

170

Si uobis animi, fortuna utemur et astu:

Virtuti dant cuncta locum per tela per ignes!"

Assensere omnes mox in sua quisque reuersus

Arma parat, depectit, equos acuitque machaeras.

Ecce pedes quidam furtim progressus ad hostes

175

Dona referre putans, si cuncta ex ordine pandat

Burgundo secreta duci, deductus ad illum

Has miser infelix fudit de pectore uoces:

"Dux pie, quae uidi nuper, secreta resoluam,

Nec ex ore fluent mendacia perfida nostro:

180

Cras in te multus per colles irruet hostis."

Contra indignato princeps sic pectore fatur:

"His latro, terrere putas me, perfide, uerbis!

Ocius hunc, famuli, laqueo suspendite furem,

Pandere principibus secreta aliquando periclum est!"

185

Vt uenere illuc, ubi transfuga ponere uitam

Iussus erat, caelum spectans sic uoce precatur:

Rex caeli omnipotens, solus qui singula lustras,

Scis non peccaui: nostram hanc ulciscere mortem!"

Nec plura effatus laqueo suspensus ab alto est.

190

Postera uix stellas oriens Aurora fugarat

Et tunc quinta dies Iani de nomine mensis,

Lux soli concessa uago, qui diuidit annum,

Atque aries primo fulgens surgebat ab ortu:

Ecce adsunt densi Tirolensia signa ferentes

195

Ingenti clamore uirum clangore tubarum

Per iuga Teutonici siluestribus inuia capris.

Burgundus strepitu mentem concussus acerbo

Corripit arma furens sociosque accersit in hostes;

Nec mora, procedunt castris ibique agmine multo

200

Signa inimica uident aciesque ad bella paratas.

Conseruere manum: ruptis mox impete primo

Hinc atque hinc hastis pugnatur comminus ense:

Nil nisi mors et membra uirum et capita alta iacentum

Cernuntur, manant humano sanguine campi.

205

Quis tantam penitus stragem, quis funera posset

Dinumerare et ad ipsum facta ipsa referre?

Teutonici primas acies, iterumque secundas

Obtruncant gladio, uique tentoria rumpunt

Et iactis miscent per castra incendia flammis.

210

Postquam Burgundo spes nulla relicta salutis,

Terga comes Nassae uertit mediosque per ignes

Vicina sese dilapsus in arce recepit;

Hic locus et dominum Simei Latiaeque cohortis

Ductorem tenuit nimia formidine captos,

215

Hanc et uterque ducis Burgundi spurius arcem

Et Sunthena subit solo duce in hoste relicto.

Obsessi ciues portis bipatentibus urbis

Armati statim prodeunt hostemque repertum

Victores in frusta secant neque parcitur ulli.

220

Teutonici palma deuicto Marte potiti,

Vt primum e coelo tristes cessere tenebrae,

Seruantem proceres arcem denso agmine cingunt;

Inclusi salua laeti dant moenia uita,

Inuentus nusquam princeps neque cognitus ulli.

225

Quarto forte die subter defuncta uirorum

Pectora transfixum corpus ducis ense repertum est;

Cui licet hostis atrox princeps Lothoringius esset,

Ipse tamen belli sortem miseratus acerbam

Regali in patria corpus sepeliuit honore.

230

Cedant res Italae Romanorumque triumphi,

Et terra et pelago confecta ingentia bella

Regnorum: maiora facit Germania uictrix

Ante alias populosa, potens, ditissima rerum,

Quae nunc humanae uitae quaeruntur in usus.

235

Non haec producit squamosos terra dracones,

Non atrum uirus, sed equos et plurima mittit

Argenti purique auri defossa talenta.

Et laetas segetes et dulcia munera Bacchi:

Haec olim Italiam domuit Gallosque rebelles,

240

Fudit Pannonios, Ligures compescuit armis

Subiecitque sibi terras, quas despicit Arctos,

Tractus ab occasu qui surgit et exit in ortum.

Haec eadem ante alias studiis instructa Latinis

Emicat et sacris posuit gymnasia Musis.

245

Ecce Sigismundus, Tirolensis gloria regni,

Pierios uates digno ueneratur honore:

Donec sol primo surget contrarius orbi

Lunaque mutatis dum menstrua cornibus ibit.

Et dum lenta trahunt septem sua plaustra triones,

250

Virtutes laudesque tuae per saecula uiuent!

Finis. Bene ualeat saeculi nostri decus