Giorgio Sisgoreo Sapphica

Testo base di riferimento: V. Gortan, 1962

Cura dell'edizione digitale: Barbara Zlobec


1. ad Antonium Calvum

Praetor Antoni, generosa proles

Calva, perfelix, Veneti senatus

Gemma, qua fulget Sibenica tellus

Syderis instar,

5

Solvimus grates Superum parenti,

Ad magistratum modo qui vocavit

Vrbis in nostrae laribus paternis

Te, bone praetor.

Pindari linguae fluvios disertae

10

Posco praeturam cupiens sonare,

Quam geris solers, animo modesto

Omnia librans.

Iura tu servas, quibus ut minister

Ponderas aequum pariterque iniquum.

15

Deligis rectum domitasque crimen,

Optime censor.

Cesaris pectus grave, sed benignum

Possides, nomen rigidi Catonis

Temperas, captas, Numa qua vigebat,

20

Religionem.

Tu togae lampas Venetae videris,

Tu tuae sydus domui nitescis,

Praesidet nobis tua rite virtus

Erygonea.

25

Tu sacerdotum venerandus ipse

Cultor, illustris procerumque amator,

Tu decus doctae specimenque turbae,

Inclyte praetor.

Tu colis vatum graciles Camoenas,

30

Tu sapis Phoebum redolesque laurum,

Tu geris clausas Charites sacrato

Pectore claras.

Dulcis auditor cytharae lyraeque,

Perlegas totam modo tu Thaliam

35

Fonte non vatum veterum madentem,

Rore sed astri.

 

2. deprecationes pro triumpho

Scripsimus carmen vario furore

Sive fatorum nebula sinistra

Sive Musarum stimulo pudico

Et sine culpa.

5

Scripsimus plenos elegos dolore,

Flevimus multo mala tanta lustro,

Hactenus nec me mala sors reliquit

Dulcibus auris.

Lusimus carmen pede, quo poeta

10

Nempe se toto canit orbe notum.

Cura me tantum superum iuvabat

Sacra canentem.

Lusimus claudum celeremque iambum

Bile concessa satyram notanti,

15

Movimus nostro pariter precatu

Numina caeli.

Personat cantu lyrico Camoena

Ad dei laudem misero faventis,

Emulum pectus, caput et superbum

20

Dantis ad ima.

Christe sacrato residens Olympo,

Cuncta qui cernis simul et gubernas,

Ipse da castam sine labe vitam

Atque sonoram.

25

Lauream cinctus tenet en capillus

Et lyram pulsat digitus peritus,

Ipse cantabo modo sic triumphans

Ore modesto.

Victor evado tolerans Vlyxem,

30

Qui repugnabat Palamedis aurae.

Victor evado bene recta servans

Iuris in aula.

Victor evado fugiens Neronem

Dira ructantem gladio parato,

35

Victor evado veniens ad alti

Numinis aram.

Christe, tu nostro faveas triumpho

Annuas nostro pariterque voto,

Vt tibi soli famuler tonanti

40

Tempus in omne.

 

3. de Petro apostolo

Patris aeterni soboles beata

Fecit in Petro seniore signa

Orbis in toto celebranda circlo

Pectore miro.

5

Retibus Cephas propere relictis

Voce divina dominum secutus,

Corde quem prorsus calido vocantem

Coepit amare.

Ter tonat dicens: "Amo te, Redemptor,

10

Tu dei vivi generata proles,

Sentio numen, faciamus urnas

Montis in alto.

Tu meis plantis mare praebuisti,

Fluctibus currens dubiusque signi,

15

Obruar ne iam pelagi profundo,

Protinus instans.

Increpat capto mulier magistro,

Gallus accusat temere negantem,

Respicis flentem nitidis ocellis

20

Ductus ad Annam.

Clavium curam mihi tu dedisti

Meque sublimi solio locasti,

Ferreis vinclis quoque liberasti

Nocte quieta.

25

Ne meae desit fidei rogasti

Robur et surgens nece de cruenta

Gloriam vitae mihi nunciare

Iussa dedisti.

Vmbra sanabat mea febre fessos

30

Et Magi nugas penitus domavi,

Caesaris bilem superans volavi

Astra triumphans."

 

4. De Paulo apostolo

Stephanum Saulus, Cilicum propago,

Obrui saxis stimulat nocentes:

Ille pro Sauli oriens salute

Numen adorat.

5

Litteras turbae geris hic malignae,

Nomen ut Christi perimat colendum,

Labitur tandem celeri ruina

Saulus acerbus.

Intonat caelso deus ipse caelo,

10

Terruit stratum simul et minarum

Perdito coeto lupus ipse lapsus

Surgit ut agnus.

Paulus erectus deitate plenus,

Gentium doctor, Crucis atque praeco,

15

Paulus electus sacra vasa legis

Pectore gestat.

Naufragus vasti fuerat profundi,

Virgulis pulsus lapidumque iactu

Laesus et duro tolerans in orbe

20

Mille pericla.

Tertium caeli veniens theatrum

Raptus archanam videt ipse lucem,

Lingua mortalis resonare numquam

Rite valebit.

25

Ter deum carnis stimulo rogavit,

Carnis ut flammam perimat furentem,

Sed satis Paulo fuerat dolenti

Gratia caelsa.

Ensifer fortis fideique magnus

30

Ipse defensor cadit ense diri

Caesaris, tandem niveo triumpho

Sydera scandit.

 

5. de divo Andrea

Mitis Andreas dominum secutus

Vincla mundani laquei relinquens,

Velle sed totum tibi, Christe, vovens

Corde benigno.

5

Gaudeat Patras veniente tanto

Nuncio Christi: scelus omne mundi

Fulminat, legem probat et nitentem

Flamminis igne.

Audit Aegeas sacra vera vanus,

10

Pungit Andream sonitu prophano,

Temnit et lignum nitidae salutis

Et Crucis aram.

Templa vanescunt veterum deorum,

Demonum lusu statuae fatentur

15

Voce caelesti, ruit omne verbum

Iudicis atri.

Indicat magna pietate Christum

Sede de caelsa superum petisse

Virginis ventrem, docuisse nec non

20

Velle paternum.

Livor Haebreos superat malignos,

Nummus et Iudam, timor et Pilatum.

Orbis auctorem cruce sio necavit

Perfida turba.

25

Motus Aegeas rabie canina

Vera clamantem Superumque caelo

Digna virtutis truculentus hostis

Perdere iussit.

Hic salutabat crucis apparatum,

30

Emicans in qua dominus pependit,

Denique Andreas roseo triumpho

Scandit Olympum.

 

6. de Iacobo maiore

Iacobus maior, Zebedea proles,

Quem deus coelo volitans ab alto

Christus ascripsit gremio suorum

Discipulorum.

5

Hic ut ad dextram sedeat, petebat

Cura materni rogitans amoris,

Hic bibit sacrum calicem, sedile

Dat pater altum.

Thabor ad montem fuerat vocatus

10

Gloriam cernens ubi praepotentem,

Quando divino facies nitore

Fulsit in aevo.

Affulsit Christi precibus cruentis,

Angelus quando monitu paterno

15

Carne turbatum dominum refecit

Tempore mortis.

Artibus caeli cadit ars Magorum,

Demonum vires baculo ligantur

Iacobi, mansit pietasque felix

20

Ore sacrato.

Victus Herodes ratione diva

Arsit in magnum penitus furorem,

Iacobo sacrum caput amputavit

Ense prophano.

25

Martyrum primus diadema gessit

Inter illustres socios laborum;

Qui deum toto sonuere mundo

Virgine natum.

Inclyto regno fruitur polorum

30

Et triumphali solio Tonantis.

Cuius in laudem Sibenica tellus

Phana coronat.

 

7. de Ioanne Evangelista

Fervido Christus retinens amore

Consecrat dono nimio Ioannem,

Iacobi fratrem, quibus in polorum est

Sede triumphus.

5

Quando mundani generis Redemptor

Vltimam coenam faceret, Ioannes

Numen aspexit recubans in almo

Pectore Christi.

Quumque penderet crucis in cupresso,

10

Caelibi curae penitus reliquit

Virginem matrem, gravidam dolore

Funere nati.

Ephesum linquens habitare Pathmos

Insulam laetam voluit Ioannes,

15

Exul hic scripsit calamo stupendo

Apochalypsim.

Ephesum tandem rediens recepit

Totius plausum populi canentis:

Mortuae dixit: "Drusiana, surge!"

20

Surgit et orat.

Carpsit et doctum merito Cratonem.

Qui duas gemmas nichilo docebat

Protinus dandas, quibus indigebat

Nuda caterva.

25

Instar ascendens aquilae volantis

Sydus ad caelsum reboat supremnum

Primitus Verbum nitidae repostum

Virginis alvo.

Vase ferventis saliens olivi,

30

Gloriam rerum domino canebat,

Denique egressus niveo tropheo

Ipse quiescit.

 

8. de divo Philippo

Gentibus Iesum cupidis videre

Curat ut tandem videant, Philippus,

Auream cuius faciem peroptat

Canere mundus.

5

Turba iam Christo duce copiosos

Venerat verbo domini cibari.

Providet plebi sator et redemptor

Esurienti.

Panibus turbam saciare quinque

10

Nemo dicebat poterit Philippus.

Conditor felix homines cibavit,

Millia quinque.

Grana telluris bonitate crescunt,

Crevit et Christi deitate panis.

15

Omnium mentes stupidas relinquit

Nobile signum.

"Indica patrem, machinae creator

Orbis, et nostrae fidei satisfit."

Credulus condam modicum Philippus

20

Verba movebat.

"Filium cernens videt et parentem

Semper aequali gradimur triumpho."

Christus has tales voluit Philippo

Reddere voces.

25

Post dies Christi volitantis omnes

Tunc super caelos dapibus polorum

Quattuor lustris miseros Philippus

Pavit homones.

Martis evertit statuam crucemque

30

Prorsus erexit, gelidum draconem

Perdidit, tandem crucifixus intrat

Gaudia caeli.

 

9. de sacro Thoma

Credidit Thomas domino renato

Mortis e vinclo: cupiens videre

Signa clavorum laterisque vulnus

Vidit et inquit:

5

"Mitis humani generis redemptor,

Omnium rerum decus et creator,

Tu deus, lati dominator orbis,

Victor Averni."

Visaque, Thoma, tua roboravit

10

Christus occisus, bene quod resumpsit,

Sanctior, qui non oculis videndo

Numina credit.

Profuit nobis dubitans abyssus

Palpitans carnem, fidei nitorem

15

Comparat, totum resonat per orbem

Gesta triumphi.

Praedicans Parthis pariterque Medis,

Praedicans Persis, calidis et Indis

Plurimo signo populum vocabat

20

Ad sacra fontis.

Demones flatu domini fugabat,

Prorsus infirmos dabat et saluti,

Lumen et caecis tribuebat almo

Flammine plenus.

25

Temperans aestum simul et rigorem,

Suscitans functos proprio vigore,

Passus ob Christi nimios amores

Pace quiescit.

Corpus inclusum tumulo nitescit

30

Vrbe praeclara meritis Edessae,

Emicans in qua celebris refulget

Gratia Thomae.

 

10. de divo Bartholomeo

Dignus altorum Seraphyn sodalis,

Fidus electi populi magister,

Nobilis regum celebrisque proles

Bartholomeus.

5

Liconum turbae calidis et Indis

Ore divino sacra nunciabat,

Vinculo missum retinent honoris

Verba notantes.

Demonum multo fugiunt fragore

10

Ipsius vultum, statuae prophanae

Corruunt iussu subito sacrati

Bartholomei.

Centies noctu totiensque luce

Ipse ferventer dominum rogabat

15

Corde sublimi manibusque tensis,

Poplite flexo.

Huius orantis calor aestuosus

Rore complebat steriles aristas,

Nigra pellebat, faciebat astra

20

Porro serena.

Audit orantem Superum potestas

Et probant caeli socio lepore

Inferi nec non trepidant tyranni

Rite rogantem.

25

Vrbis Albanae populum docebat

Gloriam vitae, domitans scelestos,

Pelle nudatus roseo triumpho

Gaudia captat.

Ore facundo Theodorus almus

30

Concinit toti sua sacra mundo,

Concinit laudes chorus Angelorum

Bartholomei.

 

11. de Matthaeo Evangelista

Rite Matthaeus meliora legit:

Omne vectigal penitus relinquens,

Omne iam lucrum fugiens, salutis

Vocibus instat.

5

Proximi qui dum rapiebat aurum,

Proprium sprevit fragilemque censum

Tempsit et regem propere secutus

Divitiarum.

Nunciat Verbum Solimis sacratum

10

Nunciat regis populo Philippi,

Nunciat nigro sitibus colore

Aethyopumque.

Civitas Nabar nimium decora

Funditus novit sacra nunciantis.

15

Vidit et dotes nimium stupendas

Numine dante.

Credidit signis validis Egyppus,

Credidit coniunx meritis beatis,

Credidit natus superis in auris

20

Ipse revivens.

Porro designans hominem volantem

Visio narrat veluti prophetae,

Scripsit Hebreo calamo probatae

Gesta Salutis.

25

Filiam regis domino sacravit

Praeditam semper gracili precatu,

Nuptiis illam sibi glutinare

Hyrtacus optat.

Virginem Christo prohibet dicatam

30

Copula carnis maculare foeda,

Hyrtacus iussit subito vetantem

Ense necare.

 

12. de divo Iacobo minore

Natus Alphei dominique frater

Iacobus iustus vocitant minorem,

Sacra templorum Iacobo minori

Omnia florent.

5

Floruit matris recubans in alvo

Sanctus effectus fidei rigore.

Vina, sinceram m minime bibebat

Flumina libans.

Carnium temnens epulas opimas,

10

Balnei vitans lepidum lavacrum

Atque tonsoris fugiens novaclam

Vixit in orbe.

Solus in sanctum veniens sacellum

Saepe callosis genibus rogabat,

15

Prorsus humectans lachrymis profusis

Ora sacrata.

Latius scribens Egesippus auctor

Nobilis vitam reseravit omnem,

Quam velut Sydus speculamur altum

20

Mortis in aevo.

Passio Christi Iacobum fidelem

Comprobat nullis epulis fruentem

Antequam mundi dominum videret

Morte renatum.

25

Creditur senis tenuisse lustris

Praesulis sedem Solima sub urbe,

Creditur primam celebrasse missam

Numen adorans.

Cogitur Christum dominum negare,

30

Profitens Christum datur in ruinam:

Fuste percussus Superans Ananum

Astra volavit.

 

13. de Symone apostolo

Symon audivit dominum Zelotes

Verba narrantem nitidae salutis,

Dictus a Chana dominum secutus

Cuncta reliquit.

5

Praesulis sedem tenuit supremam

Post necem sacram Iacobi minoris,

Pavit electum populum decenter

Pane polorum.

Symon Aegypti veniens ad oras

10

Iamque confractus senio trementi,

Vix suis sese pedibus gubernans

Sacra senectus.

Praevio Symon graditur bacillo

Spiritus sacri radio nitescit.

15

Porro qui vires validas ministrat

Senibus aegris.

Nunciat forti senior vigore

Virginis natum, crucis et patiblum

Atque surgentis tremulo triumphos

20

Nunciat ore.

Barbarae gentis tolerat minaces

Ipse sermones patiturque duras

Symon erumnas pariterque probra

Sustinet atra.

25

Atticus mirans patientis altam

Saepe virtutem rogat, ut senectae

Consulat, tandem properat libenter

Ad crucis aram.

Fixus ad lignum senior paratum

30

Pertulit poenas nimium severas

Gloriam vitae cupiens videre,

Sed duce Christo.

 

14. de Thadaeo apostolo

Iacobi fratrem colimus Thadaeum

Corculum vitae, specimen salutis,

Totius nostrae fidei perenne

Robur in orbe.

5

Vt salus rerum, dominus Redemptor

Dexteram patris tenuit potentem

Imperans orbi, meruit Thadaeum

Abgarus aeger.

Abgarus regno dominans Edessae

10

Scripserat Iesu, validis micanti

Vsque miraclis tribuerat altam

Porro salutem:

"Christe, tu rerum dominus, Tonantis

Filius signo vario coruscans,

15

Namque Iudaei tibi sed minantur

Mortis acerba.

Est mihi regnum tenuis peculi,

Quippe virtutum meritis honestum.

Vt rogans ad me libeat venire,

20

Numen adoro."

Ille rescripsit: "Nimium beatus

Credulus nostri minime videndo,

Ipse complebo veniens ab alto

Velle paternum.

25

Sede praecaelsa residens Olympi

Ipse curabo dare tunc Thadaeum,

Qui tibi curam dabit et perennem,

Crede, salutem."

Denique ad regem veniens Thadaeus

30

Optimis curis penitus refecit.

Nuncians: porto sacra missa caelo,

Clausit ocellos.

 

15. de divo Matthia

Ad viam vitae simul et salutis

Proditor Iudas fuerat vocatus,

Perditum calcans iter et prophanum

Sed ruit aeger.

5

Vendidit nummo dominum polorum,

Filium patri, solio sedentis

Aureo caeli, laqueoque fregit

Guttur iniquum,

Matthias missi meruit tribunal

10

Sorte divina, numerandus ipse

Milites inter domini probatos

Aegregiosque.

Fecerat Iudam reprobum voluntas

Prava, quam numquam dominum secutus

15

Liquerat, furti loculos habebat

Proditor atrox.

Matthiam fecit domini secutum

Dona perfelix animus probatum,

Lampadem vitae meruit videre

20

Mortis in umbra.

Nunciat Verbum, peperit quod alma

Virginum virgo sine fine felix,

Totius mundi specimen, perennis

Gloria caeli.

25

Nunciat Verbum, cruce quod pependit,

Morte sub cuius trepidasse terra

Creditur, pulso pariter colore

Astra steterunt.

Matthiam divum scelerisque purum

30

Vera dicentem populus nefandus

Enecat, qui nunc fruitur polorum

Sede beata.

 

16. de infenso triumphus

Semper armato tibi pugna grandis,

Semper armato furiis Averni.

Non tuae mensae pariterque spondae

Vita quiescit.

5

Verba mortales veluti sagittae,

Clamor irati veluti leonis

Et minae dirum veluti tonantis

Fulgura nubis.

Tu venenosus velut ictus anguis

10

Tuque crudelis velut hasta Pyrrhi

Tuque culpatus velut ille condam

Verna Canopi.

Scaevior scaevo canis ipse morsu,

Durior duro scilicis lapillo,

15

Nigrior nigro pariterque corvo

Est tibi bilis.

Alter infelix rabie Iugurtha,

Alter effuso Marius cruore,

Alter occultis Cathilina curis

20

Natus in aevo.

Quid taces nostro minitans theatro?

Quid tonas nostram lacerans Camoenam?

Quid furis nostras capiens volucres

Plenus aceto?

25

Est tibi gressus meditantis atra,

Est tibi gestus rapientis alta

Est tibi sermo domitantis alma

Atque prophana.

Saepius, vates, tua tella sensi,

30

Gloriam de me, maledicte, haberes

Mente durata nisi te tulissem

Ipse triumphans.