Baptistae Mantuani carmelitae theologi
quartae parthenices Divae Agathae, agon.

 

Postquam Margaritae celebravimus acta, supersunt

Divae Agathae memoranda novo praeconia cantu.

Illo igitur sancto igne meas accende medullas

Magne pater, non quem rapuisse Promethea fama est

5

In communem hominum interitum, sed quod tua proles

Abstulit antiquam faciens nova saecula noctem.

Ingenioque absterge situm, quem longa reliquit

Ira Erebi molita necem, languore semestri

Pingue uber depasta animi, populata vigorem

10

Mentis, et in sensus bacchata hostiliter omnes.

Ante deos regno pulsos Trinacria quondam

Italiae coniuncta, graves enixa tyrannos

Languit, ipsa suo periens ut vipera partu.

Protulit et vastos immania monstra Gigantes

15

Ventrimanos olim, manibus quia pabula ventri

Quaesierint, et Cyclopes a luminis orbe

Grandi appellatos, iuga per nebulosa Pachynni,

Per Lilybaea antra errantes, per saxa Pelori,

Et per Acragantis latera, igniferamque per Aethnam.

20

Aethnam ubi Titanis sobolem dixere sepultum

Enceladum veteres spirare incendia, et atrum

Cum nebulis cinerem, et lapides impellere ad auras

Ore procelloso, tempestatesque fragosas

Volvere, et in campos ardens effundere sulfur.

25

At postquam patrio soboles descendit Olympo

Sancti patris summi, coepit melioribus astris

Aspirare poli regnis mortalibus ardor,

Et foetus proferre alios, mansuetaque corda

Gignere, et imbibitum redolentia pectora numen

30

Imprimis Catanaeam Agathen splendore parentum,

Forma, aetate, opibus, claram, cui rector averni

Ille per Aethnaeam qui se cratera volanti

Sustulit in coelum curru, rapuitque parentis

Thesmophorae natam flores in serta legentem,

35

Ille, inquam, foedum ore niger crudelia bella

Movit in aeternas cupiens auferre tenebras.

Consul erat Siculis vir detestabilis, ora

Sola ferens hominis, morem ingeniumque ferarum

Quintius a Decio missus, sceleratior ipso

40

Barbaro et immani domino, sine numine mundum

Esse putans, fieri incerto ratus omnia casu.

Iste videns Agathen Trinacridas ante puellas

Ire, venustate, ingenio, natalibus altis,

Arsit eam, iaculis armatus et igne Cupido

45

Ictu hominem duplici dum vult invadere, telum

Cupidis auratae Cocytide lavit in unda

Saepius, in Phlegethonte facem succendit, et uno

Impete percussit plagis fera corda duabus.

At Deus astrorum dominus praecordia sancta

50

Virginis afflatu studia in contraria vertit.

Et quando ad facinus magis ille hortatur et urget

Haec armata Deo, scelus id tanto amplius horret.

Aeger amans bacchatur, uti cum taurus Asilo

Concitus erecta circumvolat invia cauda

55

Pascua, collectasque cavis vomit acriter auras

Naribus, irarumque sonantem proiicit aestum,

Versat mille dolos, varias excogitat artes

Ingeniosus amor: Venerisque astuta libido.

Relligio tandem nova contemptusque Deorum

60

Causa sit, hic fretus titulis crudele tyrannus

Aggreditur facinus pietas via facta nocendi.

Iudice sub vitio virtus rea sistitur, actor

Impietas, patrona Venus, mendacia testes.

Scortum illustre fuit Catanae, iuvenumque vorago

65

Publica natarum stupris Aphrodisia septem

Dives, agens lusas Circaeo carmine mentes

Quo libuit, genus omne mali maga docta veneni.

Istius in ludum disciplinamque procacem

Missa Agathe, coeleste animo positura severo

70

Propositum, lenociniis vicianda subintrat

Turpe magisterium. Talem flevere rapinam

Acturi aeterno vitam in squalore parentes.

Sed velut incassum tumidis mare verberat undis

Littoream cautem, meretrix ita pectora frustra

75

Virginis attendat, frustraque annititur altum

Demoliri animum, stant fortia pectora contra

Blanditias omnemque metum, devota Tonanti

Corda immota manent. "Quid tempora perditis - inquit -

Virgo, infoelices animae? Quid pergitis ore

80

Flectere, vi nulla, nulla arte domabile pectus?

Flumina terrores, nimbi promissa, fugaces

Verba noti, moles ego ferrea, saxea supra

Fundamenta sedens, ventos et flumina et imbres

Contra stare valens, casu potentior omni."

85

Sic virgo, admirans virtutem in virgine tantam

Horruit, et divinum, aliquod confessa, pepercit

Irritare Deum meretrix, nec adire puellam

Amplius ausa refert vesano haec omnia amanti

Sic memorans. "Frustra, consul Romane, laboras,

90

Quicquid id est, humano animo constantia maior."

Res miranda, ullis nescit mansuescere verbis,

Ferunt sensisse lyram cum moenia Thebis

Poneret Amphion, portavit Ariona delphin

Carmine lenitus, citharam, sylvasque ferasque

95

Thraiciam memorant et plectra Orphaea sequutas.

Saevior ista feris, et marmore durior, aeque

Ferre invicta minas et blandimenta virago.

Sic meretrix insanus amans convertit amorem

In crudele odium, furit indignata repulsam

100

Mens obscaena, truces vocat ad tormenta ministros

Infligenda, trahi iubet a lictore puellam

Ingenuam, simul afferri clamoribus altis

Imperat instrumenta, quibus saevire tyranni

Sunt soliti, latamque implet cruciatibus aulam.

105

Insontem ferus aggrediens "quid sacra Deorum

Quid contemnis - ait - superos? Animosa virago,

Non ego contemno superos, neque sacra Deorum

Respondit, sed quos superos tu insane Deosque

Appellare audes sunt cum Plutone sepulti

110

Sub Phlegetonte, illic Venus est tua, Iuppiter illic,

Et tota cum prole miser Saturnus, Olympo

Gens indigna, solumque infra, non aethera supra

Diis domus est, superos ideo appellare nefandum.

Vos lemurum consueti umbris perferre nequitis

115

Christi solem oculis, iubar impia lumina sanctum

Aversata suae nostis caligine gaudent."

Talia dicentem consul Iove plenus et ira

Caedi alapis flagrisque diu crudeliter usque

Imperat, ad sacro manantia sanguine terga.

120

Mox iubet ad tormenta oculos convertere, foedo

Sic minitans vultu, linguax, temeraria, divum

Impia contemptrix, postquam te insania vexat

Tanta, aliis exempla feres, cruciabere donec

Vel melius sapias ac diis libamina ponas,

125

Vel moriens sontem hanc animam sub tartara mittas.

Illa nihil titubans et mente aequabilis alta,

Subrisit poenas atque instrumenta dolorum.

Laeta ergo et gaudens sperabunda latentes

Mittitur in tenebras, et carcere conditur atro.

130

Altera lux positis celebrabat prandia mensis,

Cum e tenebris educta iterum consistere ad auras

Cogitur, et divis Panchaeum accendere odorem.

"Illa negans, quae vestra - inquit - dementia, saxis

Incurvare caput? lignum Themesaeaque signa

135

Appellare Deos? Deus est qui condidit orbem

Coelorum, terraeque opifex, qui sydera torquens

Sustinet, et figit coelis elementa citatis,

Huic uni mortale genus libamina debet.

Sed manuum vestrarum operi putri atque caduco

140

Sacra dari turpe, absurdum, puerile, nefandum.

Propterea neque sacra dabo, neque thure litabo."

Talibus ardentes in pectore consulis iras

Concitat eloquiis, terrenae prodiga vitae

Nil timet, et poenis occurrit atrocibus ultro.

145

Consul ad astantes magno clamore ministros

Vociferat. "spoliate magam, suspendite nudam

Pubetenus, ferro laniate, et adurite flammis

Sacrilegam, nostrarum hostem legum atque Deorum."

Extemplo, velut in leporem toto agmine pardus,

150

Fertur inhumanus lictor, nudataque duris

Membra catenarum complexibus ambit, et alta

A trabe suspensam flagris domat, Isia candens

Lamina mordaci tactu premit, igne soluta

Iam cute liquuntur stridenti viscera ferro.

155

Et sacer in coelum rapitur vapor, undique fervens

Sudat adeps, mixtusque adipi pendentia inundat

Pallia, et in terram largo cruor aestuat imbre.

Nec furor est sedatus adhuc, cum gaudia virgo

In poenis confessa foret, iubet ubera duro

160

Forcipe comprendi, niveoque a pectore velli.

Iussa capessentes correpto ex igne metallo

Scintillante sinum invadunt lacerantque ministri

Alitis in morem, Tytio quae infesta giganti

Exta rapit, vel quae sine Promethea rostro

165

Fligit, in aeternos semper redeunte dolores.

Tum virgo. "Non te immanis fere et impie, non te

Ergo pudet quae in matre infans haurire solebas

Foemineo in sexu tam atrocibus ubera plagis

Caedere, et altrices hominum violare mamillas?

170

Sed mihi sat, nulli quod mens obnoxia ferro,

Nil membris fraudata suis syncera supersit.

Corpus eat, mole hac tandem exonerata recedam

Ad Superos, rapientque tui te in Tartara divi."

Talia dicentem vultuque animoque ferentem

175

Supplicium laeto, iubet in Chaos ire profundi

Carceris, inferri prohibens alimenta Tyrannus,

Vulneribusque negans usum medicaminis omnem.

Sola in nocte gravi residens in codice duro

Conversis in coelum oculis immobilis orat.

180

Dum faceret medio nox alta silentia cursu

Et niger Hesperias iret casurus in undas

Scorpius, illustri geminis surgentibus ore,

Ecce senex celeri lapsus per nubila cursu

Petrus adest, et caeca altis abscondita in umbris

185

Claustra subit, Petroque comes medicamina portans

Assyrius Lucas in nube absconditus alba,

It funale gerens pueri sub imagine Cosmas,

Poeonios ambo succos, Asclepidas ambo

Syntheses edocti, fomenta Machaonios ambo

190

Tum virgo insolitam lucem formamque virilem

Pastillos et vasa manu chirurga ferentem

Admirata. "Quid haec (inquit) medicamina portas

Quisquis es? Vlla meis nunquam cataplasmata membris

Aut emplastra tuli. Placido tum Ianitor ore

195

Nil Agathe dubitandum - inquit - cum vulnera passa es

Ista aderam, corpusque videns curabile veni

Allaturus opem medicam." Tum vulnera tangens

Vnguine vitali totam instaurant, et omni

Corpore deterso redivivis pectora mammis

200

Implevere sinum, roseoque revixit in ore

Cum candore rubor, manibus coma vulsa protervis

In nodum legemque redit, compescitur omnis

Esuries, liquidum teneros corroborat artus

Nectar, et ambrosiae potis alimonia succis.

205

Quarta dies alium Titana ferebat in Axem

Cum gravibus spirans odiis letale venenum

E latebris consul iubet ad tormenta puellam

Restitui, si vivit adhuc: ieiunia passam

Longa, laborantem plagis, ac verbere tanto

210

Protritam, fato iam concessisse putabat.

Illa autem nedum vivens sed splendida vultu

Purpureo redit in bellum, quam corpore toto

Incolumen miratus ait. "Dii prima ferentes

Vulnera, fecerunt aliis loca, sacra Tonanti

215

Redde Iovi, vel ferre para genus omne dolorum.

Illa, quid ad nugas insane recurris easdem?

Sat mea nota tibi, tua mi sententia, divis

Quos hominum fecere manus libamina non sum

Oblatura, potes cruciare, infligere mortem,

220

Non potes hoc suadere nefas, vitam atque salutem

Non stygiae, dii vestri, animae tribuere, sed orbis

Omnipotens regnis qui praesidet omnibus author.

Divorum natura procax, dira, invida, mendax,

At Deus humanum, clemens et amabile numen.

225

Officium, prodesse, Dei est, offendere divum,

Sulfuris ardenti quotiens descendit ab Aethna

Impetus in campos, vestrorum est ira Deorum

Laeta malis hominum, sed quando coercita fluxum

Sistit inundantem, Deus est servare labores

230

Sollicitus nostros, et nos defendere ab orco.

Vix ea finierat cum percitus igne Megaerae

- consul ait - testis tellurem insternite acutis,

Addite flagrantes prunas, haec mollia ferte

Strata super nudam, et ferro versate tridenti

235

Ocyus, accelerant famuli et mandata capessunt."

Ipsa togam laetis animis exuta propinquat

Ignibus, atque moras lictorum accusat inertes.

Illi irascens indignatique rapaces

Iniiciunt furcas, correptaque dentibus uncis

240

Membra foco infligunt, et per fragmenta iacentem

Nunc prono ore trahunt laniantibus ubera testis,

Nunc in terga unco grassante per ilia conto.

Instaurant alii flammas, et follibus actis

Vndique perflantes animant incendia vento.

245

Interea immanes dum fert innoxia poenas,

Ecce soli horrendo concussa palatia motu

Vrbe tremunt tota, fractis compagibus alta

Tecta ruunt paries abiens finit ire lacunar

In miseras hominum caedes, fragor undique et ingens

250

Murmur, et auditae voces per nubila longe.

Per fora desertis domibus, per compita turbae

Errant attonitae, ut pavidi sine matribus agni.

Pes titubat saliente solo, malefida dehiscit

Praecipitesque aperit terra usque in tartara rimas.

255

Consulis extemplo ruit ad praetoria vulgus

Turmatim qua visa magis via tuta, tumultu

Vociferante omnem everti cum civibus urbem,

Coelestesque Deos offendi immanibus istis

Suppliciis, et rectorem maris Ennosigaeum

260

Oppugnare suis positas in finibus oras,

Et Catanae irasci, mox tempestate futurum

Vt vicina gravi vomat Aethna incendia, longe

Vulcano spargente ignes cineremque per agros.

Talia suspenso consul dum cogitat ore,

265

Ecce duo nex primis tecto illabente necati

Os laceri, totos fracti crudeliter artus,

Iudicibus vix tracti altae mole ruinae

Exportantur, eunt pondus lugubre ferentes

Cum lachrymis famuli, nec longe a limine ponunt

270

Attoniti, non audentes in tecta reverti,

Nec proferre gradum ulterius, neque ducere funus,

Ac veriti plantis titubantem insistere campum.

Territus et gelida victus formidine consul

Pulverulentam Agathen revocari in vincula mandat.

275

Quo simul ac ventum genibus super aspera flexis

Saxa orans animam ingenti clamore profudit.

Christigenae extemplo irrumpunt durante tumultu,

Raptaque marmoreo membra imposuere sepulcro.

Et super iniecto clauserunt marmora velo.

280

Iamque oriens octava dies horrenda ferebat

Et spectanda metu Siculis miracula magno.

Aethna cavernosis quae tanta incendia nutrit

Visceribus, vento inflari et mugire per omnem

Trinacriam, ac strepitu resonare tonitrua magno

285

Coepit, et accensis flammam eructare caminis.

Continuo pavefactae urbes, ad sydera iunctas

Attollunt cum voce manus, et sacra frequentant

Placatura Deos atque occursura periclis.

Nec mora de summis Aethnae crateribus ingens

290

Flammarum globus erumpens in flumina sese

Ignea diffundit, Cataneaque moenia versus

Labitur ardenti per culta virentia cursu.

Attoniti cives quo se molimine servent

Ignari, curvant genua ante altaria votis

295

Supplicibus flentes, urbi magis ac magis instat

Ignea tempestas, flammisque sonantibus ardor,

Vt videre Deum frustra implorata suorum

Auxilia, occurrunt Agathes ad busta, levantque

Confestim velum a tumulo quo incendia contra

300

Illato, vapor extemplo (mirabile visu)

Territus aspectu sacri velaminis undam

Traxit, et ardentem cohibens a moenibus aestum

In nebulas abiit tenuesque recessit in auras.

Vrbs opus admirans aras, et sacra Tonanti

305

Instituit Christo, Saturnigenamque reliquit

Cum Iunone Iovem, nova testamenta fidemque

Docta, salutiferis priscum scelus abluit undis.