Nicholai Michaelis Bonaiuti Florentini epistola missa ad Rubertum de Rossis incipit
Si mea vota tuo starent completa favore
Non essem procul a patria depulsus inepte
Nec mea corda forent tristi maerore gravata
Nec tibi cum tremulo calamo describere pondus
5
Exilii conarer amara voce loquendo.
O clarissime doctor, ovantim fultus amore
Doctrinae fidei, polles ardore sophyae
Phylosophorum et laudando dictamine vatum,
O Ruberte pio Rossorum, sanguine proles
10
Inclita progenies rutilo sub Sole creavit
Te, sibi tu tribuis mirandae laudis honorem.
Percipe si doleo digno maerore coactus
Et mihi cum quadam requiem dulcedine dona,
Da mihi praesidium patiendi pondus amarum,
15
Da rectum callem crudelis tempore sortis,
Pande viam iustam, pulso velamine fraudis,
Quod valeam mulcendo meum sufferre dolorem
Et pariter discam miseram conducere vitam.
Sed rogo quod noscas deleto tegmine causam,
20
Quod nota non cogit neque lis errare per orbem
Me neque iam quoddam facinus pro sanguine fuso
Et neque pro quadam sum prodicione fugatus
Et neque de spoliis vacuavi templa tonantis
Nec fruges nec opes rapui cum turbine belli,
25
De laribus cives numquam fugitare coegi
Nec sacras aedes aliqua statione cremavi.
Me quoque pauperies laqueo constringit in isto,
Quae multos cives patria depellit eadem,
Ista mihi praebet mordaci pondere luctum,
30
Dat semel exilium et varias errare per urbes,
Dat pavidae menti rigidae certamina poenae,
Dat fragili carni totiens vexamen amarum,
Pauper ego careo fulgentis munere gazae,
Sum tremulus simul et multis sociatus ab annis,
35
Cum pauco lucro possum sufferre labores,
Ac tantum impensam positam praebere coartor
Comuni fisco, timeo intus carcere claudi,
Quod magis affecto circum transire vagatu
Per varias urbes, adeo servire colonis
40
Externis quam sub laribus constare ligatum.
Si fortuna mihi vetuit sub cardine Phebi
Lora magistratus patriae vel munus habenae,
Non mihi concives renuerunt ponere molem
Ingentis datii, quando bellare volebant
45
Adversum Papiae dominum qui lora tenebat,
Pisarum vires contra et cum milite vasto
Cinxerunt urbem migrando tempore longo
Ceperunt ipsam famis et pro sorte coactam.
Tunc inopem fore me crebro spectare valebant,
50
Que causam tanto crudeli corde patravit
Nescio, sive illos conceptus strinxit avarus
Qui varios cives violari cogit ab ipsis,
Ponendo datium sibi dempto pondere iusto,
Sic mites homines patriae de sede repellunt
55
Sive fuerunt invidiae caligine tacti,
Sive dolo, dubia meditando mente revolvo,
Vel solitus ritus corrumpit pectus eorum,
Quod tunc me similem variis fecere colonis
Qui laribus patrum pulsi maerore fuerunt.
60
Vt Dantes pius et fictor pulcherrimus ipse
Qui sibi nam tribuit mirandae nomina famae,
Sed tamen infeste mansit refugatus ab ipsa.
Ceu potius Petrarcha fuit dilectus in oris
Externis quam servanda statione parentum,
65
Qui patriae tamen eximium donavit honorem
Cum versu simul et lepido sermone loquendo.
Ceu Bocaccius Ausonias migrando per urbes
Erravit, Latii plerumque per oppida legit,
Qui scripsit metro pariter sine carmine libros,
70
Exhibuit patriae famosum nomen in orbe.
At Coluccius a multis livore prophano,
Delusus fuit et quandoque reprensus ab illis,
Qui decus eximium patriae praepandit et odas
Prebuit ac eius titulum laudavit aperte.
75
Si tali ritu fruitur Florentia mater
Sive suus populus, cur conqueror ordine longo?
Non ego solus ero tali dicione gravatus,
Quod multi mecum simili cum pondere vincti
Constant, in variis adeo regionibus errant,
80
Saepe carent dapibus, fracto cum tegmine sistunt,
Pauperiem cernunt nimium penetralibus horum,
Qui tot moribus et dono pietatis abundant,
Ac tantum illusi resident fervore colonis.
Forsitan et Dominus recte qui corda tuetur
85
Dat nobis tantam poenam pro crimine nostro,
Quod quoddam facinus fragili de mente fugemus
Et meliora petamus cum fervore flagranti,
Ymmo Dei iussum patrando pectore puro
Saepe rogemus eum recte cum supplice voto.
90
Ergo parum patriam nos inculpare deceret
Et varios cives nobis qui damna dederunt,
Qui causam exilii nostri fecere latenter
Sive palam quodam pravo livore coacti.
Hoc tamen agnosco meditans in corde labanti,
95
Quod patriae tribuit Pisas in turbine sortis,
Exilio vinxit me cinctum tempore longo,
Me tenuit porro privato carcere clausum,
Tunc ibi composui tribus in labentibus annis
Cum calamo texens plus quam octo milia metra,
100
Sed postquam servorum condicione locatus
Correxi vastam partem ferventer eorum,
Quod forsan fore me datii dicione gravatum
Non iuste doleo, aut mordaci sorte ligatum.
Sed maeror potius valde praecordia torquet,
105
Quod captus mansi saeve praedone rapaci,
De spoliis vacuus, quando rex cepit et urbem,
Quod mea carmina tunc mecum incorrepta fuerunt
Rapta, simul plures rapti cum turbine libri,
Quod miser absque cibo confracto tegmine resto,
110
Cum modico lucro cano depressus ab aevo,
Pro patria cuius datii sum pondere vinctus
Exilio respexi me tirone gravatum,
Heu mihi si doleo paucum est mirabile dictum
Postquam quod fuit ampullose praeda falangis
115
Ipse meus labor a defesso pectore gestus.
Ergo Ihesum rogito sancta de virgine natum
Quod mihi det fragili constantem corde vigorem,
Quod valeam recte labenti tempore vitam
Ducere, post mortem tribuat solamen Olimpi.
120
Sed precor ut miti nostram cum pectore poenam
Cernas et sibi tranquillam donare medelam
Cum calamo scribens lepido sermone labores,
Si iuste doleo nostris et parcere dictis,
Quod placeat tibi ne quaeras damnare querelam,
125
Si prave loquor, ergo gastigare fatiges
Me calido studio digna gravitatis et arte.