Ad Laurentium Medicem elegia

Tu quoque praelustres Medicum subiture penates

      Compita qua latas explicuere vias,

I, liber, ausoniae mondum vetus incola terrae;

      I, pete sublato tecta superba gradu.

5

Illic invenies qui lydi signa leonis

      Qui sancta etruscas pace tuetur opes:

Illum tu celso praesignem vertice nosces;

      Ne dubita, certas porriget ille notas.

Et sive argutis sociantem carmina nervis

10

      Offendes, clario carmina digna deo;

Sive fluentini turba stipante senatus

      Versantem patriae pondera magna suae;

Siste, liber, moneo, procul inde, et comprime gressum,

      Comprime fraenatos ore tacente modos.

15

Inde ubi te capitis nutu dextraque vocarit,

      Haec illi nostro nomine dicta refer:

Maxime Laurenti, syllanae gloria gentis,

      Laurenti, medicae nobilitatis honos,

Ille tuus vates qui me per turbida duxit

20

      Aequora, qui longum carpere iussit iter;

Quo duce, romuleas nuper delatus in oras,

      Effugi argolicos per freta longa lares;

Quique meum semper memori solet ore referre

      Te placida fratrem substinuisse manu;

25

Ille tuas, inquam, vates me mittit in aedes

      Qui referam grandi tristia bella pede.

Et rogat excipias blando mitissime vultu,

      Vt liceat pleno fundere vela sinu.

Quod si maeonia non iunxit carmina plectro,

30

      Nec potuit tanta bella sonare tuba,

Quid mirum? Saevi dudum fera munera Martis

      Aggreditur, tenui non adeunda pede.

Ante cupidineas plectro leviore sagittas,

      Ante pharetrati luserat arma dei:

35

Nunc opus est graviore lyra, dum nostra referre

      Bella cupit latiis emodulanda sonis.

Si tamen ipse regas puppim, si carmina vatis

      Detineant aures qualiacumque tuas,

Contrahet angusto validas in pectore vires,

40

      Et pede non humili dardana bella canet.

Inde ubi Maeonium latiis invexerit oris,

      Excipiet fortes area maior equos,

Attonitoque tuas cantabit pectine laudes;

      Materiam sacri carminis ipse dabis.

45

Tum, Volaterra, suis iterum vexabere chartis,

      Nequicquam celsis edita culminibus:

Pergama, Tantalidae bello superata bilustri,

      Aeternum Danais iam peperere decus;

Sed tibi, vix unum cum Delia iunxerat orbem,

50

      Perfidiae ponas nunc Volaterra dedit.

Interea, magni divinum carmen Homeri

      Dum referet, timidae dirige vela ratis;

Annue victuris conanti intexere chartis

      Proelia maeonia concelebrata lyra.

55

Sed iam longa mora est: dextro, liber, omine curre;

      Exciderintque tibi ne mea iussa cave.

Namque ego, siquid habent vatum praesagia veri

      Quos avium cantus et vaga penna monet,

Auguror excipiet blando Laurentius ore.

60

      O faveat nostro Cynthius augurio!

 

At postquam adeversas acies fulgentibus armis

Ornavere duces, sonitu et clangore feruntur

Dardanidae. Qualis nigro sonat aere quondam,

Cum rapidos imbres gelidae cum frigora brumae

5

Clangentes fugere grues, ad terga volantes

Oceani, letumque viris caedemque ferentes

Pygmaeis, quos mane novo in fera proelia poscunt.

At Danai, ardentes socias defendere vires,

Martis anhelabant furias, tacitique ruebant.

10

Ac veluti cogente noto quum vertice montis

Assurgit caligo, ovium non aequa magistris

Nocte tamen furi melior, deprendere tantum

Quisque potest oculis quantum transmittere saxo;

Sic Danaum pedibus sinuosa volumina nigri

15

Pulveris insurgunt subito, campumque secabant.

Obvia sed postquam rapido vestigia gressu

Contulerant, primus se se effundebat in hostem

Pulcher Alexander; celeris qui tegmina pardi

Induerat latis humeris, arcumque sonantem

20

Fulmineumque ensem atque aeratae cuspidis hastas

Concutiens geminas, proceres in bella ciebat

Argolicos secum duro concurrere marte.

Quem postquam minor, in duri certamina Martis

Ante acies longe gradientem, agnovit Atrides,

25

Vt validus magno gaudet leo corpore praestans,

Quem stimulat ieiuna fames, si forte fugacem

Conspexit capream aut surgentem in cornua cervum;

Quod si illum rabidique canes viridisque iuventus

Insequitur prosperans, captos vorat ore cruento;

30

Sic ille aspiciens hostem, mox pectore toto

Gaudia concepit, currumque repente relinquens

Desiliit, meritas ardens exposcere poenas.

Hunc ubi pugnantes inter bellare priores

Novit Alexander, gelida formidine mentem

35

Concussus, letum effugit sociosque petivit.

Sic ubi quis cernit nemoroso in monte draconem.

Avertit gressum, tremulos pavor occupat artus

Attoniti, pallorque genis exsanguibus errat;

Sic se se ad populum cursu trepidante recepit

40

Continuo Paris, et magnum vitavit Atridem.

Quem subito rapidis incessit vocibus Hector:

Insignis forma, Paridis cognomine falso,

Proditor, insano mulierum turpis amore,

Lurida sensisses utinam tu fata priusquam

45

Vidisses charam sobolem dulcesque hymenoeos!

Hoc vellem; cunctosque magis, miserande, iuvaret.

Quam sic ante oculos aliorum cedere pugna.

Ergo nunc merito populus ridebit Achivum,

Insignem ante putans bello; quod splendidus ornat

50

Te decor, at nullo pugnandi robore fulges.

An talis valido stipatus milite classem

Solvisti ex Apia, quum dulci coniuge fortem

Privasti regem, crudelia damna parenti

Molitus patriaeque tuae, sed gaudia saevis

55

Hostibus atque ipsi, infelix, tibi dedecus ingens?

An forti conferre manum vitabis Atridae,

Illum ausus quondam grata viduare puella?

Non tibi succurrent citharae, Venerisque beatae

Munera, non forma aut crines, cum perlitus atro

60

Pulvere succumbes. Nimium sed dardana pubes

Formidat; quae te lapidum non tegmine duro

Iam dudum operuit meritoque affecit honore.

Dixerat haec. Placidoque Paris sic excipit ore:

Debita quod nobis. Hector, convicia fundis,

65

Cor viget usque tibi, ferratae more securis

Quae validum findit robur, doctaque sonantem

Fabricat arte ratem, iuvenem quoque viribus auget

Gestantem; sic indomito tu pectore fulges.

Non tamen obiicias Veneris sacra munera nobis

70

Purpureae: nulli magnorum spernere fas est

Inclyta dona deum: neque enim caelestia quisquam

Sponte capit, verum haec superis mittentibus adstant.

Quod si tantus amor duro me opponere bello,

Nunc alii sedeant Teucri fortesque Pelasgi;

75

At mecum ferro certet Menelaus, et arma

Expediat: mox qui bello superabit, opesque

Accipiat pulchramque Helenen. Vos iungite foedus,

Vos pacem firmate animis: tum Pergama Teucros

Detineant; Graium populus velocibus aptum

80

Argos equis repetat, terramque invisat achivam.

Haec ubi dicta dedit, gaudens fortissimus Hector

Extemplo se se Teucris pugnantibus infert:

Et mediam rapiens hastam, fulgentia sistit

Agmina. Sed Danai nervo exturbante sagittas

85

Torquebant, durisque urgebant Hectora saxis;

Verum ingens toto clamavit pectore Atrides:

State, viri, nec tela manu diffundite, Grai,

Vt quaecumque sedent animo iam proferat Hector.

Dixerat. Absistunt, tacitique silentia servant

90

Argolici. Bonus extemplo sic incipit Hector:

Accipite, o Danai, fortesque in bella Pelasgi,

Consilium Paridis qui solus proelia movit.

Dardanias iubet ipse acies atque agmina Graium

Detraehere arma humeris duroque absistere marte;

95

Et secum ferro certet Menelaus, et arma

Expediat: tum qui bello superabit, opesque

Accipiat pulchramque Helenen. Mox aurea cunctos

Pax habeat, socient dextras et foedera iungant.

Talia Priamides; tenuere silentia cuncti.

100

Quem sic arguto Menelaus suscipit ore:

Me quoque nunc audite, viri; nam pectora torquet

Nostra dolor, cupio populum iam marte cruento

Amovisse omnem: vos, mille pericula passi

Me propter Paridemque simul, finite labores;

105

At nostrum pereat quem mors et tristia belli

Fata manent, alii sedeant pugnamque relinquant.

Nunc agnum Phoebo niveum, sed velleris atri

Ferte agnam Terrae; ast alium nos inde feremus

Caelicolum regi. Veniat qui foedera iungat

110

Mox Priamus; neque enim infidis iam credere natis

Est animus, neu quis pacemque et foedera rumpat.

Vsque leves pendent iuvenili in pectore sensus;

Acta senes cernunt, et quae ventura trahantur.

Sic ait. Ardentes Teucri fortesque Pelasgi

115

Laetantur, durosque putant finisse labores.

Iam celeres cohibentur equi, iam fortibus armis

Expediunt humeros acies terraeque reclinant;

Et prope contractor discreti limite sistunt.

At geminos Hector sacram dimittit in urbem

120

Praecones, referant qui puri velleris agnos,

Et Priamum accersant. Graium quoque ductor Atrides

Talthybium ad naves mittit, qui perferat agnum:

Ille volat celeri transmittens aequora passu.

Aurea dehinc Helenae se nuntia contulit Iris,

125

Laodices vultum simulans; quae, maxima forma

Natarum Priami, troiano Antenore natum

Connubio fovit gaudens Helicaona regem.

Illa quidem duplicem percurrens pectine telam,

Clausa domo vacua, saevi longo ordine belli

130

Egregium variabat opus, certamina pingens

Quae nuper vacuo gesserunt aequore campi

Se propter Graiumque acies et dardana pubes.

Ad quam sic roseo Thaumantias ore locuta est:

Eia age, nympha, veni; populi fulgentia cernes

135

Agmina belligeri, quis dudum cernere ferro

Mos fuerat, duri linquentes munera Martis

Defigunt tellure hastas et scuta reclinant.

Sed Paris et validus campo Menelaus aperto

Concurrent; mox quem victoria certa sequetur,

140

Continuo gaudebit ovans te coniuge felix.

Sic fatur; dulcemque animo succendit amorem

Coniugis antiqui, patriae simul atque parentum.

Illa domum, niveo defendens corpus amictu,

Deserit, et lacrimis oculos irrorat obortis;

145

Quam geminae incessu famulae comitante sequuntur,

Insignis vultu Clymene, pyttheis et Aethre.

Protinus ad Scaeas venit moestissima portas.

Hic iuxta Priamumque et Panthoon atque Thymoetem,

Lampumque et Clytium, Martisque Hicetaona prolem,

150

Vcalegon atque Antenor consultus uterque,

Dardanii sedere senes; quis longa senectus

Ardorem excussit belli, sed pectore dulces

Fundebant voces. Patula sic arbore quandam

Perrumpunt silvas cantu florente cicadae.

155

Tales dardaniae sevabant culmina portae.

At simul incessu tacitum subducere gressum

In turrim videre Helenen, sic quisque profatur:

Non pudet Argivum populos atque agmina Troum

Ferre diu tantos hac pro muliere dolores:

160

Illa quidem forma divarum vultibus aequa est;

Sed, talis quamvis, redeat patriamque revisat,

Ne nobis triste exitium natisque relinquat.

Talia dicta dabant. Priamus tum voce puellam

Affatus: Venias, animo gratissima, dixit,

165

Nata, meo; veteremque, oculo properante, maritum

Cognatosque simul dulcesque videbis amicos.

Non mihi tu belli causa es, sed numina divum.

Quin, age, pande viri nomen qui pectore lato

Prominet Argivis: praestantes vertice summo

170

Nempe alios cerno; sed cui sit corpore tanta

Maiestas, numquam licuit deprendere visu:

Regia forma viri cunctos excedit Achivos.

Dixerat. Illa seni placido sic ingerit ore:

Fas mihi, care socer, tua semper iussa vereri.

175

Atque utinam miserae lux illa extrema fuisset,

Cum thalamum fratres natam sociasque relinquens

Huc adii comitata Parim! Sed numina postquam

Sic voluere deum, gemitu mea pectora vexo.

Nunc adeo quae scire cupis, rex maxime, promam:

180

Insignem bello atriden Agamemnona cernis,

Iustitiaque bonum gentes fraenare superbas;

Qui mihi iam levir fuerat, dum fata sinebant.

Haec ubi dicta, senex illum admiratur, et infit:

O felix nimium Atride, nimiumque beate,

185

Cum tot Graiorum populi tua iussa capessant!

Vitiferas quondam Phrygiae delatus ad oras

Illius innumeros vidi telluris alumnos,

Mygdonis atque Otrei turmas, quo tempore castra

Sangarii circum ripas fixere sonantis.

190

Namque ego tunc bello auxilium praebere cruento

Lectus, amazoniae simul advenere phalanges.

Sed Danaum plures campo funduntur aperto.

Inde senex, acie solertem ut vidit Vlyssem:

Nunc etiam mihi, nata, refer quis proximus, inquit,

195

Ille mycenaei minor est qui vertice regis,

Sed validis praestans humeris et pectore lato.

Gramineum laedunt fulgentia tegmina campum,

Aeratas obit ipse acies Danaosque pererrat:

Sic aries, nitido spectandus vellere, quondam

200

Itque reditque vias, niveum cum lustrat ovile.

Dixerat. Alternaque Helene sic voce secuta est:

Hic vafer est magni natus Laertis Vlysses,

Aspera quem duris Ithace nutrivit in arvis,

Omnia consilia et fraudes perquirere doctus.

205

Tum sic Antenor prudenti est ore locutus:

Vera refers, mulier, nec te mendacia tangunt;

Nam quando iliacas orator venit in arces

Te repetens, fortisque simul Menelaus, utrumque

Hospitio excepi; iuvenumque expendere summum

210

Contigit ingenium atque arcanos pectoris astus.

Hic cum se arrecti populo ingessere coacto,

Praestabat latis humeris et vertice Atrides;

Mox Ithacus maior visus, dum sedit uterque.

Sed cum progressi in medium consulta referrent,

215

Orabat paucis raptim pelopeius heros

Dulcisonas fundens voces: non futilis ille.

Non verbosus erat. Verum annis maior Vlysses

Deiecto surgens figebat lumine terram;

Immotumque tenens sceptrum, non ulla diserti

220

Signa dabat; stultum certe iratumve putares:

At simul ingentem fundebat pectore vocem

Et nivis hibernae certantia verba procellis,

Non alius magno se se conferret Vlyssi,

Namque oris formam eloquio vincebat honestam.

225

Dixerat. Inde senex Aiacem lumine cernens;

Quisnam, inquit, iuvenis porrecto corpore surgens

Ille est, qui toto despectat vertice Graios?

Sic Priamus. Contraque Helene sic protinus addit:

Hic murus Danaum populo est, fortissimus Aiax.

230

Haud procul hinc, Cretum ducibus circumdatus, ingens

Constitit Idomeneus; patriae quem litora terrae

Linquentem saepe, hospitio tectisque recepit

Insignis bello maioris frater Atridae.

Cunctorum mihi nunc procerum datur ora tueri

235

Argivum, et certo signarem nomine cunctos:

Sed geminos nequeo deprendere lumine fratres,

Quos mecum partu genitrix pulcherrima fudit,

Cestibus egregium Pollucem et Castora fraenis;

Aut petiere quidem rhoeteum puppibus aequor,

240

Sed pudet aeratis se nunc inferre catervis,

Cum metuant nostram lacerantia iurgia famam

Dixerat. Ast illos genitali viscere tellus

Ceperat in patriis durae Lacedaemonis oris.

Et iam dardaniam praecones sacra per urbem

245

Gestabant, ovium foetus et munera Bacchi

Abdita villoso lascivae tegmine caprae.

Fulgentem praeco Idaeus cratera tenebat,

Aureaque ardenti radiantia pocula testa.

Tum sic hortatur regem, atque ita protinus infit:

250

Surge age, te Danaum proceres atque agmina Troum,

Laomedontiade, accersunt qui foedera iungas.

Nam Paris et validus campo Menelaus aperto

Concurrent; mox qui bello superabit, opesque

Accipiet pulchramque Helenen: nos foedera cuncti

255

Iungemus pacemque animi: tum Pergama Teucros

Servabunt, Graium populus velocibus aptum

Argos equis repetet terramque inviset achivam.

Vt fatus, timuit Priamus, sociisque vocatis

Iungere equos mandat; cuncti sua iussa facessunt.

260

Tum prior insurgens curru se subiicit alto

Ipse, manuque simul faciles detorquet habenas:

Intulit hinc rapidis Antenor membra quadrigis;

Mox ambo Scaeae tendunt ad limina portae,

Effusique leves adigunt in plana iugales.

265

At simul admisso petierunt agmina cursu,

Demittunt arvis gressum, mediisque seniles

Immiscent artus populis. Tum magnus Atrides,

Et dux nerithiae gentis consurgit Vlysses.

Inde parat foedus praeconum sedula turba,

270

Atque onerat miti crateras munere Bacchi,

Et regum digitos infusa perluit unda.

Tum bonus Atrides sublatum tegmine cultrum

Diripit (hunc nitidi vaginae aptaverat ensis)

Agnorumque comas niveo de vertice tondet,

275

Quas ducibus certo dispensant ordine cunctis

Praecones; fusamque Atrides pectore vocem,

Et geminas cum voce manus, ad sidera tendit:

Iupiter omnipotens, idaeo in vertice regnans,

Et tu, Sol, qui cuncta vides quique omnia sentis,

280

Fluminaque, et tellus, angustaque Tartara poenis,

Qui regitis sontesque animas et inania regna,

Este mihi testes, et firmum iungite foedus.

Dardanio si fors Paridi victoria cedet,

Tyndarida accipiat gaudens, opibusque fruatur;

285

At nos fluctivagis relegemus coerula proris:

Sin nostrum adierit fratris victoria martem,

Reddat opes nobis atque Helenen troiana iuventus,

Et Danaum populo meriti referantur honores

Postera venturi quos noscat temporis aetas.

290

At mihi si Priamus, Priami si regia proles,

Cum Paris occiderit ferro, non omnia servent,

Instaurabo acies et tristia proelia Teucris,

Pergama dum nostro procumbant ardua bello.

Sic fatus, cultro stomachum fulgente reclusit

295

Agnorum, et tremulo quatientes viscera motu

Deposuit terrae, nigro manante cruore.

Tum pateras complent hausto cratere micantes,

Et terram Baccho libant, superosque precantur.

Atque aliquis coelum suffigens lumine fatur:

300

Iupiter omnipotens ac cetera numina divum,

Qui primus pacem hanc nobis et foedera rumpet,

Sic illi et natis cerebrum fundatur ut ista

Vina fluunt terrae, Veneris quoque gaudia iungant

Externis carae uxores et iura resolvant.

305

His superum genitor surdas obstruxerat aures.

Tum Priamus tales effudit pectore voces:

Accipite haec animis, Teucri fortesque Pelasgi;

Ipse quidem verso repetam nunc Pergama cursu,

Quod nequeam, pugnas nato miscente, paternos

310

Conscelerare oculos et tristia bella tueri.

Nam superi norunt omnes superumque creator,

Sanguineo moribundus humum quis vertice tundet.

Sic ait; et nitidos in currum sustulit agnos,

Ascenditque simul, lentasque retorsit habenas:

315

Intulit hinc nitidis Antenor membra quadrigis:

Et tandem iliacas versi referuntur ad arces.

Hic Hector Priami soboles et dius Vlysses

Planitiem ingentem pugnae metantur in usum;

Inde vagas quatiunt aerata casside sortes,

320

Qui prior intorto succendat proelia cornu.

At populi orabant tensis ad sidera palmis,

Atque aliquis geminae sic fatus in agmine turbae est:

Rex superum, idaeis praesignis gloria montis,

Qui prior hoc genti bellum commovit utrique,

325

Da, precor, alme Tonans, inimica occumbere dextra;

Nos vero aeterno devinctos foedere serva.

Sic ait. Inde oculos avertens maximus Hector

Concusso Paridis suffudit tegmine sortem.

Extemplo sedere alii; iuxtaque fugaces

330

Quadriiuges aderant, versisque coloribus arma.

Inde Paris nitido squalentia tegmina ferro

Circumdat latis humeris; ocreisque nitentes

Laevibus includit suras, ubi plurima curvo

Argento irradians iuncturas fibula mordet;

335

Inde lycaonium fratris spectandus in armis

Thoraca induitur; collo suspendit acutum

Mox ensem, argenti claro fulgore micantem;

Tum laevam ingenti clypeo tegit; ardua fulvam

Cassida caesariem cauda praesignis equina

340

Integit extemplo; et dextrae gravis incubat hasta.

Nec secus egregiis stabat Menelaus in armis.

His actis, geminae surgunt in limite gentis,

Quisque truces oculos hostili in corpore fixus.

Protinus adstantum subitus pavor occupat artus.

345

Illi demenso stant cominus aequore campi;

Crispantesque graves hastas ingentibus iras

Accendunt stimulis. Tum primus troius heros

Fulmineam validis emittit viribus hastam;

Illa volans clypei fulgenti umbone corusci

350

Incidit, obtusaque ad terram cuspide fugit.

Hic ferro Atrides praefixum robur acuto

Iam dudum in Paridem librans, ita ad aethera fatur:

Omnipotens genitor, da nostro occumbere ferro

Dardanium Paridem, meritasque exsolvere poenas,

355

Vt metuant omnes venturum semper in aevum

Hospitium violare sacrum et confundere pacem.

Sic fatus, magnum contorquet robur in hostem,

Et clypeum ingentem valido transverberat ictu,

Thoracisque moras varii tunicamque recludit

360

Extemplo, ad mediam teritur qua sutilis alvum.

Ille nigram abducto vitavit corpore mortem.

Tum bonus Atrides nitidum consurgit in ensem

Arduus; et summas galeae dum percutit oras,

Dissiluit multo perfractus fragmine mucro.

365

Ille gemens caeloque advertens lumina fatur:

Rex divum omnipotens, crudeli pectore nullus

Est tibi par superum: ferro punire cruento

Sperabam demens hostem; nunc debilis ictum

Destituit mucro, nec summum vulnere corpus

370

Lancea perstrinxit nostro contorta lacerto.

Sic fatus, nitido surgentem vertice conum

Arripiens, hostem Danaum torquebat in agmen:

At miseri fauces urgebat sutile vinclum

Fulgentis galeae molli sub gutture fixum.

375

Traxissetque illum vacuo de limite campi

Inachius ductor, rapido ni concita cursu

Fortia rupisset laxatis vincula nodis

Alma Venus: galeam dextra protraxit inanem

Tantalides, Graiumque illam provolvit in agmen;

380

Sedula quam subito sociorum turba prehendit.

Dumque redit nigrum cupiens haurire cruorem

Robore ferrato, iuvenem Cytherea paventem

Abstulit, ut facile est magnis posse omnia divis,

Et multo nebulae circum dea fudit amictu.

385

Mox illum thuris placidum exhalante vaporem

Constituit thalamo; Scaeaeque ad limina portae

Intendens, Helenen adiit, quam plurima circum

Turba nurum steterat. Nitida tum veste trahebat,

Ambrosiaque manu deducens horrida vultum

390

Lanificae simulavit anus, quae plurima quondam

Cara therapneae mollibat pensa maritae,

Dum lacedaemonios habitaverat illa penates.

Hanc Venus effingens, tremulo sic edidit ore:

Ad Paridem converte gradum, Ledaea, vocantem,

395

Appulit in thalamos qui iam testudine comptos;

Non illum saevi nigro de pulvere belli

Sed levibus credas nuper cessisse choreis,

Aut illas petere et molli se accingere ludo.

Sic ait, et stimulos acres sub pectore vertit.

400

Quae postquam divae cervicem lumine pulchram

Fulgentesque oculos et candida pectora novit,

Obstupuit, dulcique graves dedit ore querelas:

Quid me iterum, dixit, miseram dea fallere tentas?

Anne aliquam rursus Phrygiae extorquebis in urbem

405

Maeoniosve lares, siquis tibi forsan et illic

Gratus adest hominum? Quae nunc fallacia nectis

Verba, simul campi Menelaus in aequore vicit,

Et trahere invisam graias me quaerit in urbes?

Quin, age, iam pridem sequere, et fulgentia caeli

410

Sidera flammigerumque polum, Cytherea, relinque,

Atque illum observa, dum longo fessa labore

Fies servati coniunx aut serva mariti.

Ipsa quidem, turpe est etenim, sociare recuso

Iam Paridi thalamum, neu verbis improba carpat

415

Iliadum me turba nurum cumuletque dolores.

Tum Venus iratam sic protulit aurea vocem:

Irritare meam, infelix, iam desine mentem,

Neu cogar longos odio subvertere amores;

Namque ego, si peres, inimica in bella Pelasgos

420

Dardaniosque adigam, et te lurida fata sequentur.

Haec ubi dicta dedit, passu Ledaea timenti

Prosequitur divam, nullo cernente, beatam,

Aurea defendens nitido velamine membra.

Atque ubi surgentes Paridis tetigere penates,

425

Ad solitos famulae se se vertere labores;

Illa viri thalamum petiit testudine tutum,

Quam placidis ridens stratis Ericina locavit.

Inde sedens, oculisque Parim defixa modestis:

Venisti, argolici pugna devicte mariti,

430

Atque utinam hostili cecidisses vulnere, dixit,

Olim qui valido Menelaum vincere ferro

Iactabas demens. Age, nunc, in proelia posce

Magnanimum Atriden, iterumque lacessere pugna

Incipe belligerum iuvenem; temeraria rursus,

435

Admoneo, ne tu secum certamina iungas,

Ni cupis exciso pertundere vertice campum.

Sic ait. Alternoque Paris sic excipit ore:

Desine iam gravibus convicia fundere dictis,

O dulcis coniunx. Nunc me superavit Atrides

440

Palladis auxilio; posthac crudelia nostro

Vulnera marte feret: sunt et mea numina contra

Multa mihi. Sed iam Veneris sociemus amico

Gaudia laeta toro: numquam mea pectora tanto

Vulnere fixit Amor, vel cum fluitantia remis

445

Aequora dispellens, placida Lacedaemone raptam

Te duxi, virgo, ad Cranaen; haec insula dulci

Connubio primum geminos sociavit amantes;

Vt mea nunc lentis uruntur pectora flammis.

Sic fatus, prior in lectum se subiicit altum,

450

Quem tenera assequitur coniunx: sic ambo nitenti

Accubuere toro, molli languore soluti.

At geminas ardens acies Menelaus obibat,

More ferae absentem nequicquam in pulvere campi

Vestigans Paridem: non illum troia pubes,

455

Non socii graio potuere ostendere regi;

Nec si conspiciant, Paridis reverentia Teucros

Detineat, sed quisque duci ostendisset achivo.

Namque erat ille suis pallentis imagine mortis

Invisus pariter cunctis. Tum maior Atrides:

460

Accipite haec, inquit, Troesque et dardana pubes,

Et Troum socii. Campum Menelaus apertum

Solus habet, sequiturque suum victoria martem:

Ereptas nunc victor opes Helenenque reposcit;

Reddite, et Argolicis meriti referantur honores,

465

Postera venturi quos norit temporis aetas.

Talibus Atrides. Danai simul ore fremebant.