1.

Flaminii Manes, instar mihi Numinis Vmbra

      Flaminii, haec campis cernis ab Elysiis?

An tibi, quae nostri fuerat tam fervida cura

      Cocytus nigris eluit amnis aquis?

5

Tu solitus Priulique ausus compescere inanes,

      Et molli versus frangere voce truces.

At nunc ille malo Galateum carmine vexat,

      Et sanctum nobis pellit ab Vrbe virum.

Tu ne ausus, Priuli, Galateum pellere ab Vrbe,

10

      Asperaque in dulcem dicere verba senem?

Tu ne auctor Romae montani ut munera vici,

      Fumosi ut curam praeferat ille laris,

Aureus ille senex, vitae cui licia Parcae

      Intacta ducunt candidiora nive?

15

Qui nec Principibus, Vrbi nec scilicet aegrae

      Formidet medicas adplicuisse manus;

Quemque adeo nemorum custos, pecorisque magister

      Mandarit sacro summus adesse gregi,

Hinc eat, et fuscas ignoti ad flumina Melphoe

20

      Pascere cum vili coniuge pergat oves?

Quid si animis iuvenumque senumque est illius aeque

      Dulcior Hybleis alba senecta favis?

Quid si illum retinent quicumque Amaryllida curant,

      Huius ad exemplum peccet ut illa minus?

25

Vxorem hunc tamen ad vetulamque humilemque releges,

      Frigida ut in viduo ne cubet illa toro,

Quae puras pridem didicit perducere noctes,

      Et monitis casta est, et proba facta viri?

Sed tu Flaminii potius iam nobilis Vmbra,

30

      Et multum insigni conspicienda lyra,

Ni te caeca huius caepere oblivia lucis,

      Cum tibi mors avidas intulit atra manus,

Huc ades, et Priulum compescas: nam male nobis

      Iamdudum insolito versus in ore sonat.

 

2.

Vt capta rediens Helene cum coniuge Troia,

Lento homine atque animi lenis nimiumque remissi

Incidit in caedem ipsam, et funus forte sororis,

Quam praeceps miseri virtus iugularat Orestis,

5

Succisam de more comam missura sepulto

Germanae cineri, fertur dempsisse capillo

Vix tandem e summo paulum, ne forte placeret

Tonsa minus metuens Spartanis improba moechis:

Haud aliter, Galatea, malis erroribus actus

10

Nuper ego, et Phrygios nautas, Paridemque secutus

Aufugi longe: atque idem, rediit tamen ut mens

Ad sese peregre nimium remorata, protervae

Ornamenta fugae sensim lenteque repono:

Parvi etenim refert Venerisne cupidine, ut illa,

15

Incensus, pulchra vel saucius ambitione,

Tramite declinem recto, violemque pudorem.

Debueram dudum crinem secuisse decorum;

Hoc est argentum, comites, et stragula, coenas,

Lususque, et Musas missas fecisse loquaces,

20

Intrepidus nuper curatae mentis, et acer

Corrector: sed enim pravus populi pudor obstat;

Hunc propter pavidi phaleris amicimur ineptis,

Nec sicci madidam audemus, veriti bene potum

Convivam vulgus, collo dempsisse coronam.

25

Dedecus ambitio pulchrum est, vitiumque faventis

Laudatum populi studio: I bone quo tua virtus

Te vocat; i pede fausto, et nomen laudibus auge.

Aequales aiunt comitesque piique propinqui:

Quod si natura, aut ratio virtutis habendos

30

Germanas, propriasque notas evincat honores,

Publice ut aes signant, extemplo ut noscere, nummus

Quanti quisque siet, possint; per turbida Ponti

Curramus rapidi maria, et gelidas properemus

Ipsa hieme in media tantum ad decus ire per Alpes,

35

Obliti podagrae nervos urentis et artus.

Nunc pravos inter tituli discrimen inanes,

Atque bonos nullum signant; saepe et toga pectus

Candidius multo, et maius pulla arctaque texit,

Quam laxi Tyrioque infecti murice amictus:

40

Nam si legitimum nobis virtutis inurant

Fasces et tituli signum, mercetur honores

Ipsa vel vita, informis ne prodeat, inque

Excusus, Priulusque bonus, simplexque Faernus,

Prudens et verae virtutis cultor uterque,

45

Vitrea quos numquam titillat gloria, febris

Purgatos huius. Nos quamvis cesserit horror,

Atque aestus, sani nondum tamen usque valemus;

Sicque animus positam reminiscitur ambitionem,

Vulnus ut obductum prurit tamen, haeret asello

50

Vt nudo clitellis nonnumquam ulcus in armo.

Vos agite, aureolum tondete a vertice crinem

Lascivo huic capiti, atque domi cohibete severi,

Non Menelaus uti, erronem me tu, Priulusque,

Vtroque et melior Polus (quod dicere vestra

55

Pace mihi liceat), nitidaque extrudite Roma

Restantem: ut duri mulam quandoque cerebri

Luctantem in trivio, atque equiti parere negantem,

Sibilo agunt primum et magnis clamoribus; inde

Prosiliunt longis armati fustibus: illa

60

Nixa diu, tandem plagis deterrita currit.

 

3.

Si te cura vigil Sophiae delectat, et acre

Ingenium vires si sufficit, utere porro

Munere tam claro Divum: sic rectius, atque

Commodius multo, longeque decentius aevi

5

Quod tibi cumque neant Parcae victurus amicae.

Nec de te plebis quae sit sententia, magni

Securus pendas: ignarum pleraque vulgus

Pravo metitur modulo; tu neglige, et isto,

Qui nunc te exercet, fugias decedere campo:

10

An populi arbitrio quisquam, plebisque, bonorum

Posthabeat sanus plausum, quem iure feres tu?

Quandoquidem cunctos, quicumque feruntur eisdem

In spatiis, iam recto nimirum, ac sapiente

Iudice praecurris Bembo: cum hic interea nos

15

Desidiae arguimur populo, ne forte probari

Credideris genus hoc vitae simplex; etenim ad res

Versiculis missisque iubent accedere nugis,

Ex umbra et tenebris in solem exire diemque;

Et gnavi me segnem culpant. Altera blando

20

Pars animum integrum queritur me dedere amori

Per luxum, et patrui verbis obiurgat acerbi:

Qui simul ac stomachum, quamquam permulta ferenti

Vt placem, norunt; regero graviora receptis.

Vt proprium servas auri sceleratus acervum

25

Vndique congestum, neglectis, iura fidemque

Exponis tota venalem, legibus, urbe:

Cum miserum atque inopem deiectum rure paterno

Deseris, atque adeo prudens nummisque redemptus

Prodis; et emunctum producta lite clientem

30

Vsque adigis, dum aedes etiam proscribat avitas.

Turpiter aut ultro servis, plerumque furentis

Mancipium domini: manibus ten' ferre catinum

Coenanti ingenuis? Aliam ten' sumere mentem

Deterioris heri ad nutum, atque aliam? haud animo par

35

Est generi, quicumque suos apud ortus honeste

Imperio abiectus paret, trepidusque ministrat.

Quid quod amicitiae, caro dum cuncta lucello

Metiris, cultus tu nullos, nullaque nosti

Officia; anormique decor concinnus inepto

40

Quid distet nescis? Pecudis nae nos cute tectam

Naturam inspicimus: quid publica cum geritur res

Per te, si furtis quo sit locus, atque rapinae,

Bellorum causas iussus praecidere, nutris?

Desidiae, aut tu me censor culpaveris oti?

45

Flagras ambitione, ardesque cupidine saeva

Purpurei, haud vitam hanc moresve decentis, amictus.

Vror amoris ego haud me dignis ignibus; esto

Quando ita me insimulas: quid tum? peccamus uterque;

Nil est cur tu me prior incuses, graviora

50

Offendens multo, et nimium distantia recto.

Nam qui vel parvo conductus peierat, et qui

Tamquam turbata victum sibi quaeritat unda

Piscator, pacem bellis ubi miscuit, idem,

Iudicium atque crucem si demas, ire latrones

55

Inter iam velit, et iugulare homines: sua quisque

Defendunt lenes vitia, et minuunt; aliena

Carpere plerique austeri, nimiumque severi.

Adde quod incurata gerens, serpentiaque intus

Vlcera, corrupto tandem pulmone peribis;

60

Purgandum illius cum te committere morbi

Non medico studeas. Annus non unus, et alter

Imminuat quidquam: pulchris macrescere captum

Divitiis frustra tantum doleamus amici.

Me mea post paulo febrisque reliquerit ultro

65

Frigidior veniens morbum cum leniet aetas,

Intereaque veternus non animum gravis urget.

Me tamen insequitur populus: quid si nihil omni

Est actum in vita nobis, quod laedere quemquam

Possit? non ego rem, mihi sollers quam pater auxit,

70

In Venerem effundam, neque lite petitus amator

Iniusta, omittam fundumque laremque tueri:

Nec fuerim, mimam quo sit mihi laxius unde

Munerer, usquam inopi nimium contractus amico.

Denique non mos, non aetas alienior: adde

75

Ille etiam laqueo statuit qui nectere collum

Auratane trabe, an de putri pendeat ulmo,

Si quicquam referre putas, quam ego honestius, ac tu

Intereo; seu me Musis et Apolline claro,

Seu quis me pulchro captum culparit amore:

80

Me tamen insequeris, colloque ac faucibus anguis

Indignum clamat fucos, segnem malus urget.

At tecum siquis sic egerit: Itur ad Vrbem

Europa ex omni, credo, ut vestigia summo

Inspiciant veteris veneranda in colle Quirini,

85

Sive in Aventino Romae: ac non perditus exul

Expes ut quisque est, huc sese contulit, ut si

Bargulum ad Illyricum dicas, latrociniumque

Concessum, nimium merito dicatur acerbus,

Oderit et rabidum populusque patresque venenum.

90

Non ego: nec vulgi si irritor vocibus, hoc nunc

Immeritum quemquam latrarim: possum ego multos

Eximere e numero, turpis contagia morbi

Quos nulla attigerint, sanos recteque valentes;

Sincerum ut Molsae pectus, lavere salubres

95

Pierii quem fontis aquae, puroque Camoenae

Curatum cantu servant; studioque referti

Spectatus dudum tanto plausuque theatri

Vbaldinus, inops agrique larisque paterni,

Virtutis locuples: populo spectante Quirini

100

Hunc non donatum scaena decedere turpe est.

 

4. in mulieres nuptas Hippolyti. Ex Euripide

Concinnum in auras luminis hominum malum

Cur protulisse dixerim te faeminas,

Iuppiter? etenim erat si serendum hominum genus,

Haudquaquam oriri debuit de faemina;

5

Sed emere liberorum oportuit sibi

Semina genus mortalium, ferens tua

In templa tantum aut aeris, aut auri gravis,

Ferrive, quanti unus foret quisque pretii,

Domosque habere faeminis sine liberas.

10

Nam nunc in aedes vehere cum malum parant,

Extemplo opes pro eo rependunt patrias.

Atque hoc liquet malum esse magnum faeminam;

Namque ad alienos pellit hanc ex aedibus

A se pater prognatam et eductam suis,

15

Additque dotem, ut liberet sese malo:

At ille contra, stirpem in aedes noxiam

Qui ad se recepit, laetus est cum pessimam

Pulcherrime ornat statuam, et auro et purpura

Certat, beatas sumptibus miser domos

20

Exhauriens, atque haeret: etenim splendidis

Affinibus gavisus uxorem asperam

Perfert; proba at si ea, sed propinqui futiles

Evenerint, bono miseriam comprimit.

Verumtamen commodius evenit, quibus

25

Nullius uxor sedet in aedibus preti,

Ac fatua: nam sapientem ego odi faeminam;

Meae nec intra venerit limen domus,

Quae, quam mulierem sapere par est, plus sapit.

Facilius etenim perspicaces edocet

30

Astutias, dolosque Cypris improba:

At fatua mulier ob stoliditatem sapit.

Penetrare nempe ad faeminas oportuit

Nulli licere familiarium, simul

Sed beluarum includere rabiem domi

35

Loqui insciam, sermonem ut inferre alteri

Ipsae nequirent, nec alii illas adloqui:

Nunc facinora, intus quae malae mala cogitant

Dominae, foras haec familiares efferunt.

 

5. cum ab urbe profectus, Venetias iret

Humida Tyrrheni fugientem flamina venti

Caelumque pestilens Lati,

Me Venetum excipient mitissima littora, et aurae

Salubriores, putribus

5

Iam membris senio, et podagra turgentibus acri,

Quae flare suerunt nec mala

Imbutae tussi, neque in ipsis fluctibus udae,

Faerne, mireris licet.

Prorsus, qui Romam liquit, rerum ille carebit

10

Pulcherrimo spectaculo;

Nec coetum aeque illustrem hominum, nec Palladis aeque

Instructa pectora artibus,

Terrarum ut cunctas lustret circumvagus oras,

Offendet usquam gentium;

15

Fragmina nec muri aspiciet maiora vetusti

Non diminutis urbibus:

In primis Bromii latices, et frigida siccis

Requiret idem faucibus

Pocula lympharum sub terras condita opacas,

20

Aut fossa Lucanam in nivem.

Ipse ego, ferventi delapsam ex imbrice lympham

Nuper, nec altos in scrobes,

Et vappam, salices inter quae nata palustres

Caeni saporem patrii

25

Potanti offundet, mediis fervoribus, ardens

Arente fauce traxero.

Ast idem hospitibus placidos, et dulcia pacis

Impertientes commoda

Mortales cernam, et locupletem civibus urbem

30

Dispar probantibus nihil:

Cernam loricam violentam, ensemque superbam

Inermibus suffragiis

Constrictum, et dirae execratum caedis amorem

Longe exulantem gentium.

35

Illic cum cano prudentia sera capillo

Paret vicissim, et imperat:

Illo se nusquam propendens contulit Aequum

Bonae comes concordiae,

Fraudibus Hesperia ut pulsum est, timuitque rapacis

40

Vncas licentiae manus.

 

6. de Vbaldino Bandinellio

Tam caro capiti iam nimium diu

Munus, Melpomene, lugubre naeniam

Debemus: querulam prome, puer, lyram.

Siccis non ego te genis,

5

Moerore aut vacuus pectora lurido

Laudabo; neque desiderium morae

Nostrum diminuunt, aut hominum atterens

Furtim tristitiam dies.

Te morum studium, te sapientiae

10

Cura, et nobilium fecerat artium,

Vbaldine, quies gnava, operosaque

Musarum otia divitem

Non auri, pavidis addere mentibus

Mordacem validi sollicitudinem,

15

Non ostri, experiens quod reparat Ligur

Nobis merce superflua.

Irritet, fugiens pauperiem, aequora

Iracunda levi navita palmula;

Aestatem Libyae perferat igneam

20

Idem, idem Aemonias nives

Vestigans lapides, faemina quos petit

Vel flavo capiti, vel tereti decus

Collo. Mentibus Atlantiades Deus

Calcar subdere inertibus

25

Ludens dum cuperet, fertur inutile

Prompsisse aurum, acuens illo hebetes, uti

Exercet puerum non vegetum nuce

Mater sedula futili.

At fortes (quoniam robore stat suo

30

Virtus, Peliaca ut quercus, et aequoris

Saxum Carpathii) nec famulae decet

Auscultare pecuniae,

Nec firmos fragili fidere: defluit

Fortuna, ut subitis auctior imbribus

35

Extemplo aret aquae rivus inops suae,

Nimbos si pepulit Deus.

Tu dulcem es Latii copiam adeptus, et

Graium divitias, et dominam urbium

Artem: quo mihi nunc, et patriae occidis

40

Multo flebilior tuae?

Arni moeret enim fluminis accola,

Florens ingeniis accola fluminis

Arni, tot te animi compositis diu

Thesauris, tacitum mori.

45

Vt navim pelago praecipitans Notus

Vertit, quae remorans largiter alveum

Implerat spatiosum: illa Arabum ferens

Gazas, illa ebur Indicum,

Et gratum redolens thus Superis ferens,

50

Et pexa e foliis vellera sericis,

Aetnaeae Cereris plenaque frugibus,

Portus strenua patrios

Ditaret, populos et procul oppidis

Effusos studio ad se raperet lucri:

55

Nunc saevi arbitrio volvitur Adriae

Caecis obruta fluctibus.

At tu, progenies aurea fulmine

Gaudentis Iovis, o desere ne meum

Carmen, Musa: diu sed vigeat sacri

60

Custos pagina nominis.

Hic me Castalii tramitis arduos

Flexus, Aeoliae hic me docuit Lyrae

Ictus: o nebulam oblivio, et arceat

Furvam a nomine splendido

65

Noctem! ne volucris filia temporis,

Ne rubiginis atrae admoveas meis

Dentem carminibus, neu nigra nubibus

Condas Italiae decus.

 

7. ad Hannibalem Oricellarium nepotem:
diligentissime cavendum esse ab adulatoribus

Mentem blandiciae perdere credulam

Norunt, non secus ac mortiferas malae

Multo melle novercae

Olim cum medicant dapes.

5

Viro imbuta malo dulcia murmura

Mendacis fuge linguae, et teneras neque

Falsis laudibus aures

Admoris, cupidus puer

Verarum, bona ni decipit indoles;

10

Et tete excutias, tinniet improba

Nugas cum modulans vox,

Quas atro rapidi ferent

Cum fumo boreae, et pulvere sordido;

Ni quicumque libens dicier audies

15

Verbis, te labor illum

Rebus finxerit arduus.

Sensus ut iuveni pellicit intimos

Virgo candida, cum turgidulas tegens

Nulla veste papillas

20

Molli illum recipit sinu;

Sic laudes animum vera ubi concinunt,

Permulcere solent: nec mulier tamen

Vt cantu sine dulcis

Spernit psallere tibiae,

25

Sic virtus, populus si taceat, sedens

Cessabit: nihilo nec minus obsita

Noctis ferveat umbra,

Et deserta silentio,

Quam cum per medias inclyta ducitur

30

Vrbes, et celebris voce faventium

Direpta hostibus arma

Affigit foribus Deum.

Cum laudis faciem sumpserit impudens

Fraus, affinxerit et cum tibi non tua

35

Blanda nomina voce,

Et dulcem illecebram struet;

Ne te praecipitem trudat amor tui,

Ne nugis capiare, ut volucris solet

Dulci parvula cantu

40

Tecti vepribus aucupis.

 

8. ad fortunam

Expers consilii, quae pede lubrico

Incedis, zephyris mobilior Dea,

Et fluctu Ionii incertior aequoris;

Te, cum laeta sinum pandis, et uberes

5

Fundis divitias, ac miseris ades

Improvisa, boni progeniem Iovis

Dicunt. Tu ratio, tu sapientia,

Servatrix eadem crederis urbium:

Virtutisque sedens in solio nites.

10

Sed mox torva domos Regum ubi concutis

Et congesta diu munera, turribus

Deiectis, subito turbine dissipas;

Vanae te comitem stultitiae ferunt

Deliram. Immeritum tu, titulo bonis

15

Dempto, nobilitas; frena superbiae

Atris tu manibus detrahis ebriae

Successu, et ruere hanc sic temere ad suum

Rides arbitrium, mox humilem truces

Vultus deposituram. O utinam meae

20

Oblita ostiolum praetereas domus;

Seu tu sanguineis oppida territans

Bellis, ingrederis per Latium fera,

Seu pacemque gerens, et populus beans

Pennis involitas versicoloribus!

25

Nam sic instabilem visere te meos,

Vel laetam atque hilarem, pertimeam lares.

 

9. de Francisco Tornuno Cardinali

Quo tollor pavidus? quo feror insolens?

O quae Castaliis fontibus aureos

Crines, osque lavis virgineum, genus

Magni Melpomene Iovis,

5

Cruri purpureos indue candido

Soccos; nam iuga transmittimus alpium

Soli: unus enim est mi comes argui

Mendaci metuens pudor.

Vatem, Diva, tuum tu moneas viae:

10

Si pure colui vestra puer sacra

Fervens mente nova, si senior tua

Nunc vestigia persequor

Quercus umbriferas inter, et ilices

Quaerens aerias. Non ego divitum

15

Vanis edidici perstrepere auribus

Empto carmine: non ego

Corruptus pretio nunc meditor parum

Castae ducere te ad vestibulum domus.

At tu prome, puer, prome age barbiton

20

Cessantem nimium diu.

Spartanus veluti, per nemus asperum

Dumis insidiantem ut pecori lupum

Egit, cum fremitu et laude faventium

Pagorum redit ad gregem,

25

Villorumque globos sanguine sordidos

Fert rictu generoso, ex iugulis feri

Vulsos hostis: aquas sic repetit sui

Tornunus Rhodani, bene

Defensa Hesperia clarus, et impigri

30

Compresso celeber militis impetu,

Bellonae ancipitis numina militis

Horrere immemoris diu.

Alternae sedenim ille admonuit ferum

Fortunae, celeri vertere turbine

35

Gaudentis vacuum corpus, uti choros

Lascivae iuvenes ubi

Ducunt, et Zephyris huc agitantibus

Atque illuc, Phrygio Sidonias acu

Illusas chlamydes, instabili citae

40

Lustrant atria poplite.

Directa ingrediens passibus Aequitas

Ad normam paribus, nec modulo sibi

Maiore, atque aliis commoda dividens,

Quorum non dubia est comes:

45

Illos aere micans non peditum cohors,

Non saevis equitum turma frementium

Horrens cuspidibus terreat, aut mari

Vectae caeruleo rates;

Nam recto favet, et iustitiam bono

50

Plerumque aequus alit Iuppiter exitu,

Obscuram et tonitru et fulmine territans

Fraudem, atque implicitos dolos

Nudans. At vigilem fallit amabilis

Acrem simplicitas, et super aeneas

55

Accersita fores, et super ardua

Pernix maenia transilit.

Hanc puro retinens in gremio fovet,

Sincere Italiam et diligit hospitam

Tornunus, patriam civis uti suam,

60

Natorum, et memor aureae

Civis coniugis: hunc purpureus pudor,

Elutisque fides candida sordibus,

Et presso digitis ore silentium

Arcanum insequitur, neque

65

Infandumque nefas ense domans Themis

Districto comitem se negat inclyto

Impolluta seni, mundave veritas

Albo lucida pallio.

Ergo permadidos felle animos nigro

70

Regum diluere est ausus, et aspera

Permulcere manu pectora turbidae

Plena irae, intrepidam struens

Pacem, quae manibus sanguineis diu

Attrectata, magis post niteat, velut

75

Fulgentes lapides aerave lucida

Cum tergere volunt, luto

Conspurcant; id agens egregius senex

Celtarum procerum sanguis, et oppida

Firmans obtinuit Marte labantia

80

Quassante, et miseris suas

Vrbes restituit civibus, impigram

Pacem, tela cruenta inter et asperos

Procudens sonitus ferri: etenim gelu

Torpens quam peperit timor

85

Pacem, serviet illa, horrisoni simul

Bellonae strepitus ingruerint ferae,

Imbellis. Sedenim desine fervidos,

Dulcis Melpomene, modos;

Nam nec cuncta pudor fert, neque veritas

90

Cum lucro alma decorum explicuit caput

Semper: tum melius tecta silentio

Virtus invidiam latet.

 

10.

Sunt qui versiculo minutiore,

Verum pernitido, atque perfluenti,

Tamquam Palladii liquore olivi

Complures properent linire chartas:

5

Atque, araneoli angulos domorum

Vt tela tenui solent replere

Quantumvis facile, ore fila parvo

Nentes longa, ita compleant libellos

Totos versiculo minutiore:

10

Hi vatum in numero anne sint habendi

Vulgus viderit, atque siqua vulgo

Pars vatum est similis, quibus Thalia

Flacci sordeat, optimi poetae,

Quod is versiculo minutiore,

15

Atque perfacili, atque perfluenti

Totas spreverit occupare chartas.

 

11. de Margarita regis Gallorum sorore

Heu mos, ut atris saepe coloribus

Contaminatus purum animum inquinas

Vix eluendis sordibus per

Taedia solliciti laboris!

5

Me vitreis et fontibus, et coma

Silvae virentis laetum, et amabile

Ruris silentium sequentem

Aoniae puerum Camoenae

Mersere sacri gurgite fluminis,

10

Intacta ut essem candidior nive:

Immunda sed mox polluit me

Roma luto nimium tenaci,

Quod longa nec dum discutiat dies,

Sacri nec amnes hactenus abluant;

15

Quin horret et me, et ora caeno

Faeda nigro refugit Thalia.

Vulgus venenis vertere Colchicis

Plerasque mentes aptius, eripit

Sensus priores, atque mutat

20

Alba nigris, maculisque gaudet:

Impurus atra quem populus manu

Tractarit, ille et decolor et niger

Erit diu, obductamque faecem

Vix iterans removebit annus,

25

Notam relinquens: at mihi candidae

Mandanda virgo est regia paginae,

Farnesio iubente, bacca

Purius illa nitens Eoa,

Intaminato digna cani, Deae,

30

Est ore, Lucis Castaliis Deae

Quae vulgus arcetis profanum,

Et nitido prohibetis amne:

O tetra tandem consilia haec bonae

Oblivioni tradite turbidae;

35

Labemque nobis rore sacro

Abluite, illuviemque vulgi.

 

12. deflet mortem Horatii Farnesi

Te flebimus, flos Hesperiae puer,

Madente multis carmine lacrimis;

Et debitam laudi Thaliam

Naenia lugubris occupabit:

5

Ille, ense pectus qui tibi candidum

Traiecit, iisdem vulneribus Lati

Cecidit et spes, et virescens

Italiae decus ense carpsit,

Horati, eodem. Non ego sauciam

10

Ictu Parentem mortifero tuam

In lacrimas culpem ruentem,

Nec viduae gemitus puellae

Compescere ausim carmine: lugeat

Immo illa dulces funere nuptias

15

Miscens amaro, nec sat umquam

Te misera illacrimata flerit.

Iam nec capillo parcere, nec genis

Aequum puella est regia: lacrimis

Efflagita Martem cruentum

20

Vberibus, pueri cadentis

Dulces ocellos, et tua gaudia,

Quae conciderunt exorientia:

Vt stella, quae vix dum coorta

Hesperium occulitur sub aequor.

25

Non ille avorum, nec soceri immemor,

Dulcique flagrans igne tui, neci

Vltro obvios gressus superbos

Intulit, intrepidumque pectus

Obiecit hosti, qua violentius

30

Bellona nigris faeda cruoribus

Est visa Martis saevientis

Sanguineas glomerare turmas.

Nunc laetus umbras vulnera nobiles

Ostentat inter pulchra, nemus tenens

35

Beatum, ubi Hectorque, et Latini

Sunt veteres, Rutulique Reges.

At, Thespiis o grata sororibus,

Obliviosi pellere temporis

Idonea umbram atraeque mortis,

40

Gloria, vulneribus mederi;

O trade Musis, et Polyhymniae

Custodiendum nomen Horatii

Clarum, et domum Farnesiorum

Hanc, Latii Italiaeque lumen.

 

13. in Petrum Victorium

Nobis, Calliope, magnum alienum aes superest vetus,

Nam pridem ratio scripta mihi est pectore in intimo.

Tu quaeso patere a te solvam quidquid id est, Dea.

Non Victorius est exiguis versibus, aut lyrae

5

Aptandus tenui: vester amat Phoebus eum, neque

Vlli plura bonum munifica crediderim manu

Largitum: uber enim sicut ager ruraque pampino

Mitis florida Iacchi, et Bromio et frugibus oppida

Circunt plena hilarant; muneribus dives Apollinis

10

Etruscos populos ingenii fruge bona bonus

Ille enutrit alens. Sic senior vertice Pelii

Olim Phyllirides frondifero semifer uberi

Graios nobilium seminio dicitur artium

Ditasse. Ille dies e medio tollere qui potest

15

Ritu Cecropio scripta tibi clara volumina,

Victori, eripiet roriferis sidera noctibus,

Idem subtrahet et piscibus, idem aequora nantibus.

Contages populi te tetigit lurida morbidi

Numquam, te ambitio curriculum praetereuntium

20

Obliquis oculis aspiciens nec pepulit; neque

Illi roboris hoc attribuit Iuppiter, ut sacrum

Phoebo discutiens commoveat pectus, originem

A Caeo licet et Porphyrione a valido trahat,

Conatis solium Coelicolum scandere fratribus.

25

Non res, cui cumulus semper abest, cunctave metiens

Aurum te pupugit; te nitidum Musa salubribus

Fontis, Castalii lavit aquis candida; tu meae

Es lumen patriae percelebris: sat mihi fructuum

Ignava haec tulerint exilia in montibus asperis

30

Quaesita, argueris desidiae ni tibi debitum

Carmen, nive inopis quod citharae dinumerem modos,

Acceptum id mihi te ferre neges, iureque respuas.

 

14.

O quae terrificos vicina e turre cietis

      Tot nocte aera sonos tinnula, totque die,

Si mihi venturae noctis dormire licebit

      Per tot tinnitus particulam misero,

5

Nec cum defessos iam iam continget ocellos,

      Vos metuet subito, diffugietque sopor:

Ipse ego cras vobis ultro tortique rudentis

      Spiras, et firmo e robore fulcra dabo,

Tutius ut sonitu boreamque lacessere saevo

10

      Possitis posthac, et maria, et tonitrus.

 

15.

Cum cinctum nimbis, et nigra nubem sedentem

      Deficient olim flammea tela Iovem,

Cum sueta in Pontum plenis decurrere ripis

      Praecipitem sistent flumina prona pedem,

5

Fluctibus et raucis Siculum pertundere littus

      Ionii cum iam desinet unda Maris:

Tunc quoque vicinis suspensa in turribus aera

      Cessabunt bombos edere raucisonos.

 

16.

Cum Mare nec fremitus edet, nec sibila venti,

      Nec nimbi, abruptis nubibus igne, sonum;

Et cum nubigenae Thaumantidis ora sinumque

      Deficiet croceus purpureusque color;

5

Cum Pontum nitidi pisces, cum littora pictae

      Conchae, cum densum deseret umbra nemus:

Turre tua tunc, Corneli dulcissime, raucos

      Tinnula cessabunt aera ciere sonos.

 

17. ad Germanos

Quod vos apud, Germaniae humanissima

Gens, culpor, atque turpioris flagitii

Ornasse dicor, nescio quid, laudibus,

Impuro id est ab homine confictum, et levi:

5

Testisque tellus omnis est mihi Itala,

Tantum me ab omni abesse turpitudine,

Quantum ille ab omni laude semper abfuit.

Annis ab hinc triginta, et amplius, scio,

Nonnulla me fortasse non castissimis

10

Lusisse versibus; quod aetas tunc mea

Rerum me adegit inscia, et semper iocis

Licentius gavisa, concessu omnium,

Iuventa: quod fecere et alii item boni.

At nunc abit iuventa, lusus permanet;

15

Et carmini illi nomen adscribunt meum

Idem, quod ante erat, nec adscribunt diem

Eandem, erat quae quando id olim lusimus:

Sed quod puer peccavit, accusant senem.

Verum hoc utut tamen sit, obscaeni nihil

20

Scripsisse me scitote: namque tum quoque

Festiva nos a turpibus secrevimus,

A mollibusque impura: cumque versibus

Laudavimus Furnum, haud mares laudavimus

(Quod ille ait per maximam calumniam)

25

Sed faeminas plane, ut videre carmine

Ex ipso adhuc potestis: atque moribus,

Industria, pudore, continentia,

Lasciviam nos carminis correximus

Illius, emendavimusque seriis

30

Iocos, boni quod literis quam plurimi

Testantur; inter quos senex ille optimus

Est Bembus: is me versibus lectissimis

Ornavit, is pedestribus sermonibus,

Cum maxima esset dignitate praeditus,

35

Et splendide habitare in mea dixit domo

Virtutem, homo gravis, senectute ultima.

Eburnea tu, Flamini, me concinis

Lyra, et libellos dicis aureos meos.

Victoriusque candidus me laudibus

40

Complexus omnibus, vereri vos vetat

Quid turpe de me. Non ego possum infici

Calumniae caligine ulla turbidae,

Quando tuetur fama me consentiens,

Constansque vatum, totaque testimonio

45

Et acta pure vita luce in urbium

Clarissimarum. Diligit me civitas

Beata Venetum, ut diligit cives suos.

Quid, clariorem habere quod me neminem

Se dictitat flos Patria urbium mea?

50

Quid nobile oppidum Bononiae, artium

Caussa bonarum, cognitum vobis quoque?

Equiritote, amabo vos, quid sentiat

De me: mea illa civitas nutrix fuit;

Namque erudivit illa nos a parvulis.

55

Quid ipsa Roma? praedicanti ignoscite

De me mihi; non tota nos complectitur

Amore, mater liberos uti sinu

Complexa gaudet? quare habere transfugae

De me fidem nolite perditissimo:

60

Sed enecate in dies magis siti,

Paedoribusque, et esuritionibus:

Quod belle adhuc fecisse vos existimo,

Virtute Natio, et fide, atque industria,

Et literis clara, ingenique gloria.

 

18. Ioanni Francisco Iunio, summo inter Florentinos
loco nato, cuius ardens in patriam caritas scelerata
sicariorum crudelitate extincta est

Multa tui a se viventi tibi debita cives

      Extincto hoc parvo munere persoluunt.

Accipe ab exilii sociis, fortissime, bustum

      Et scito patriae vulnus id esse tuae.

5

Quique tuum saxo condunt cinerem hos tua corde

      Condere sub memori fortia facta puta.

Non cives fraenant pro libertate ruentes

      Caedes sanguineae et vulnera sed stimulant.

 

19. in G. Salvagum

O cadavere tabido

Foetens, Salvage, tetrius,

Nigris foedior anguibus,

Obscaena occule te, miser,

5

Vrbis Romuleae pars.

Cernis! plaustra fimum velut,

Si gerentia venerint

Casu civibus obviam,

Qua tu iter facis, illico os

10

Avertunt aliorsum.

Namque est stercoreus tibi,

Latrinae velut halitus:

Fundunt quem ora, velut nates

Aegroti senis, arida,

15

Podex dentibus auctus.

Ah prodire die cave:

Vrbis, Salvage, dedecus,

Gentique opprobrium tuae,

Obscaena occule te, miser,

20

Vrbis Romuleae pars:

Nigra nam velut inguina,

Deformesque nates palam

Denudare probos pudet,

Sic tu, Salvage, de die

25

Cum prodis, pudet urbem.

Cum bubonibus ambula,

Noctuisque ululantibus,

Vespertilio ubi evolat

Furvus, umbra ubi manium

30

Prodeunt inhumata.

Aversatur enim, mali

Sicut ominis alitem,

Occursum populus tuum.

Ah prodire die cave,

35

Tantae dedecus urbis.

 

20. ad dominum Petrum Bembum epistola

Humani vim, Bembe pater, miramur et artem

Ingenii, cui pene nihil reperitur inausum,

Nil intentatum. Studuit miracula rerum

Indagare, genus varium, caussasque latentes

5

Quaerere, et aetherei penetrare recondita caeli.

Admiranda nimis sollertia prisca virorum,

Qui res occultas, certis rationibus acti,

Explicuere: ac si quondam censoribus illis

Vsa foret natura parens, dum conderet orbes

10

Sidereos, Caelique globum suffigeret astris,

Et circumfuso firmaret in aere terram.

Sed postquam rerum series, quas mistica nobis

Abdiderat natura, hominum patuere sagaci

Ingenio, et primae explorata potentia caussae,

15

Turpe nefas visum est vili recludere vulgo

Viscera naturae. Quare prudentibus illa

Tradentes noscenda viris, texere quibusdam

Figmentis, vulgusque adyto exclusere profanum.

Hinc Phoebum intonsum crines dixere; sororem

20

Phoebi Dianam veloci indagine terras

Cingentem, nunc per montes, nunc per depressas

Venantem valles. Hinc et finxere Camoenas

Esse novem, palmamque uni tribuere canendi

Calliopae: dicuntque illam superare sorores,

25

Et suavi cantu, et dulci modulamine vocis.

Quid memorem ulterius, Divosque, Iovemque vocatos

Oceani cultoribus ad convivia? amatam

Diti Persephonem, Pani Siringa? catenam

Caelitus in terras iussam pendere; Minervam,

30

Iam sterili Iunone, Iovis de vertice natam,

Aegide Gorgonio munitam pectus; inanes

Aeolidum insultus, et semiambusta Typhoei

Membra sub Inarimes aeterna mole sepulti;

Proiectos Pyrrhae lapides; simulacra Promethei

35

Molli ficta luto; Saturnum parva vorantem

Corpora natorum; succisa virilia Caeli,

Et quae plura manent vatum figmenta, latentes

Naturae caussas simili servantia nodo?

Nimirum prout haec rerum miracula prorsus

40

Divini fuit ingenii reperisse; figuris

Sic eadem variis texisse fatebimur artis

Eximiae. Hinc priscos vates meruisse putandum est

Iure hominum laudes, et conciliasse favorem

Naturae, tecta quae gestit imagine cerni.

45

Nescio quos vates haec tempora nostra protervos

Educunt, Latii qui haud argumenta leporis

Vulgantes, recti sermonis dogmata fraudant;

Pierios laniant numeros; sacrasque Camoenas

Foedant, prostituunt, nudantque: Numenius olim

50

Sicut Eleusinas nimio temerarius ausu.

Hi plumis tentant pavi vestire coracem;

Anseris et crepitosa imitari voce canori

Concentum cycni; suibusque reponere gemmas

Immundis satagunt, et ludicra carmina condunt,

55

Quae canat ad limen iuvenis malesanus amicae,

Aut magis in mensa referat parasitus herili,

Et recitent mimi, scurrae custosque tabernae.

Forsitan inquires quid nos iuvet esse Latinos,

Quid iuvet ampullas et sesquipedalia verba

60

Cogere carminibus Latiis, et claudere sensus

Arcanos paribus numeris, cum qui legat ista

Vix unus, aut alter erit? Sed aperta Poesis

Illorum rudibus dominis plebique placebit,

Illorum et magnas volitabit fama per urbes.

65

Malim vel segni mentem torpere veterno,

Aut mea deformes tunicas dare carmina scombris,

Quam laudes umquam vulgi captare laborem;

Aut scribam, indoctas aliquid quod mulceat aures.

Tonsorum, et nugis lippos delectet Etruscis.

70

Laudentur vulgo, signentur et indice: verum

Hectoris exemplo (ut memorat, dum scenica ludit,

Ennius) optarim potius de classe proborum

Contingat nobis rarus laudator. Habere

Quod si contigerit nullum, tunc conscia recti

75

Mens aderit saltem sibimet pulcherrima merces.

Id sedet in primis animo felicis Olympi

Affectare viam, et rupto de carcere currum

Quadriiugum ad spatii summas impellere metas,

Et prohibere, iecur viva ne tondeat ales

80

Terrigenae; neu Sysiphii fallacia saxi

Torqueat; aut lapsura silex, similisque cadenti

Immineat; mensaeque negent alimenta paratae;

Neu rota praecipitet; neu fusilis unda fatiget.

Cui dabitur vitare sinus Acherontis amaros,

85

Stagnantem Styga Cocyti lacrimabilis undam,

Ardentes Phlegetontis aquas, oblivia Lethes,

Is vivens meritis Divorum aequabit honores.

 

21. ad Thespiam. Allegorice

Vernantem errabat mea Thespia comta per hortum,

      Vt daret ornatis florida serta comis.

Narcissi florem floremque legebat acanthi,

      Albaque purpureis lilia cum violis.

5

Sed dum forte rosas pulcri decerpit Adonis,

      Spina repercussam laesit acuta manum.

Hinc lacrimis suffusa oculos, alimenta malignis

      Non dabis ulterius, prodiga terra, rosis,

Dixit, et excisas imo de stipite plantas

10

      Exussit, flammis sedula suppositis.

 

22. de Quintia et Salio

Quintia Romanae mulier bene cognita plebi

      Haec, quam custodem fornicis esse ferunt,

In quam vicinis tentigine concita ab agris

      Exercet validum rustica turba latus:

5

Quamvis nec longum arguitur cessare per aevum,

      Sedulaque in lustris nunc quoque praestat anus:

Victa tamen Salio concedit; et ut videt una

      Tot nocte hunc cupidos emeruisse viros,

Hunc lectum, hanc (ait) exiguo cum lumine sellam,

10

      Arma meae melior, tu puer, artis habe.

 

23.

Plaude, Anime, Domino. Quam Tua est, Deus meus,

Evecta in altum gloria!

Laudem, et decorem indutus, et clarissimo es,

Vt veste, amictus lumine.

5

Tu extendis, ut tentorium, Coeli plagas;

Aquisque summa eius tegis.

Tu nube, ceu curru, uteris. Tu praepetes

Inambulas ventos super.

Mentes solutas, igne radiantes choros

10

Tibi administros comparas.

Tu brutam humum firmissimas super bases

In tempus aeternum locas.

Hanc vastus humor, tamquam amictus, obtegit.

Insederint iugis aquae;

15

Si tu increpes, refugerint, vocis tuae

Tonitruo perterritae.

Montes supini, concavae valles, eo,

Quem statuis, haeserunt loco.

Tu terminos immobiles figis Mari,

20

Ne fluctibus Terram obruat.

Tu emittis in convallibus fontes vagos

Media inter ima montium.

Huc sese agrestes conferunt potum ferae:

Sitim hinc onagri temperant.

25

Aeriae aves in editis agunt locis,

Per saxa, qua rivi strepunt.

Superne montes irrigas. Opera Tua,

Tellus repletur ubere.

Foenum pecoribus, multiplex herbae genus,

30

Obsequium ad humanum, creas.

Frumenta terra educis, et mortalia

Quod corda vinum mulceat.

Et ora olivum laeta reddens unguine,

Vt panis intus roborat.

35

Alis alta campis robora, et Libani arduas,

Quas ipse sevisti, cedros;

Passerculi illic nidulantur: et vagae

Abies domus ciconiae est.

Dant tuta cervis lustra montes editi;

40

Cuniculis cavi specus.

Dirimenda Lunam Tu creasti ad tempora:

Sol novit occasum suum.

Tenebras parasti, unde extitit nox, confragas

Qua permeant sylvas ferae,

45

Scymni leonum in praedam hiantes, ut suam

Sibi a Deo escam quaeritent.

Orto vicissim sole, turmatim sua

Conduntur in cubilia.

Tum vero ad artes, atque culturam soli

50

Homines diurnam prodeunt.

Quanta opera, Domine, sunt tua! omnia affabre.

Plena opibus est Tellus tuis.

Magnum hoc Mare, immensisque tractibus patens,

Vi piscium innumera scatet:

55

Insunt pusilla animantia, insunt grandia;

Illac carinae permeant.

Inusitata vastitate Belluam,

Finxisti, ut illic luderet.

Haec cuncta ab uno Te expetunt, suo sibi

60

Vt tempore escam praebeas.

Te dante capiunt: Te manum ditem Tuam

Laxante, complentur bonis.

Vultum Tuum si avertis, haerent; spiritum

Si iis adimis, in cinerem fluunt.

65

Afflante rursum spiritu existent Tuo;

Faciemque renovabis soli.

Domini perennet gloria: Ipse fabrica

Se Dominus oblectet sua.

Labefacta cuius Terra conspectu tremit,

70

Montesque tacti fumigant.

Cantabo Domino vitam in omnem; quandiu

Fuero, Deo psallam meo.

Oratio illi grata sit quaeso mea.

Dominus meum sit gaudium.

75

Tollantur e terra impii, ut ne sint quidem.

At tu, Anime, Domino plaudito.

 

24.

Ante alias, quas Terra colit, quas alluit Aequor,

Quasque Polo videt ex alto Sol aureus Vrbes,

Vrbs Venetum mediis pulcherrima surgit ab undis,

Regia Neptuni, statio dulcissima Nymphis,

5

Humida cui Thetys assurgit, et arida Tellus.

Illa cavo fundata Mari, caput ardua Coelo

Molibus insanis, et celsis turribus aequat

Moenia, quae tutos, et propugnacula reddant

Indigenas: stant Templa Vrbem cingentia circum,

10

Summo erecta Deo, Divumque hominumque Parenti,

Omnia, et una omnes sub relligione per annos.

Illa loci munita situ, Terraeque Marique

Imminet, et lentis Orbem moderatur habenis:

Namque opibus pollens terrestribus, imperat undis;

15

Vndarumque animos mollit, Pelagique furorem;

Et stans mole sua, suspenso caerula nutu

Regna premit, Pontique immensum temperat aequor.

Classe potens, Nerei coniux, Regina profundi

Puppe sedet celsa, et ventorum flamina longe

20

Observans, summa cum maiestate minatur

Gentibus, et trepida formidine littora complet,

Et quatit assiduis totum terroribus Orbem;

Fortunata, Deumque Italis data Numine Regnis.

Illa eadem se laude nova super aethera tollit.

25

Ex illo, quo Terra die septa aere pendet,

Non fuit in latis Res unquam publica terris,

Nec Regnum, quod perpetua ditione tot annos

Floruerit, dederitque suas sua iura per Vrbes:

Iam tempestates, iam dura pericula passa est;

30

Non unquam summersa tamen; nunc altior auras

Carpit, et invicta sulcat freta vasta carina,

Contemnens imbres pariter, ventosque furentes.

Et iam tempus erit, tantae quo viribus Vrbis

Parebunt Terraeque omnes Vndaeque repostae:

35

Sic Genius, sic Fata loci, sic Numina mandant,

Sic et bellandi poscunt, populosque regendi,

Quas clari retinent artes Patresque Civesque,

Ipsis ingenio Diis immortalibus aequi.

 

25. ad Pompilium Amasaeum

Ne tu immerentes, ne muliebribus

Manes paternos urge ululatibus,

Neu tinge dulcem, qua fruuntur,

Ambrosiam lacrymis amaris,

5

Amice: Vixit non ita Romulus,

Vt iure luctus, vel querimonia

Post funus illum subsequatur,

Dura velut mala contigissent

Vita cadenti. Respice, respice,

10

Qua mente virtus sit Patris inclyta

Latura natum sic remissum, et

Turpiter in lacrimis iacentem.

Idem tribunal nos manet, urnaque

Omnes; beatus quem minimae premunt

15

Culpae; absolutum et rite Iudex

Mittit ad Elysiam quietem:

Qua dum ille laetus perfruitur, Deos

Frustra lacessis fractus et impotens;

Et voce compellas acerba

20

Fata tuis inimica votis.

Non Diis amicum est, optime Pompili,

Vt quidquid illis est placitum semel

Nos improbemus; non ea nos

Lege putres capit ima Tellus.

25

Scelus nefandum caeca Promethei

Aggressa mens est, dum nova corpora

Effingit ex limo, minaci

Iuppiter ore, fremensque dixit:

At non inultum: dira necessitas

30

Armata vinclis, et iugo aheneo

Instabit illis, sive sceptra,

Sive graves tulerint ligones:

Nec Lethi aduncas effugient manus

Collo imminentis, sive perambulent

35

Telluris oras, sive turgens

Per mare, navim agitante vento.

Haec Ille, iurans per Stygios lacus,

Futura dixit: frustra igitur fero

Quaeris reluctari Deorum,

40

Quae melius patiare, iussis.

 

26. eloquentiae laudes. Ad Cornelium Mussium
episcopum Bitonti

Non marmor Parium, non ebur Indicum,

Nec quidquid Lybicis conditur horreis,

Non auri rutilans lamina, clavibus

Asservata tenacibus,

5

Corneli, Superum nos rapit ad Choros,

Aut miscet liquidi pocula nectaris,

Idaeus iuvenis qualia dat Iovi,

Flavescente nitens coma.

Fortunae siquidem munera barbarae,

10

Vt gliscens Pelago Carpatio Notus,

Ignavos animos ocyus obruunt,

Fortes disiiciunt ita,

Vt nunquam a tumidis fluctibus enatent:

Non si Peliacae praesidio ratis

15

Nitantur, potuit quae Mare turgidum et

Robur vincere Colchicum.

Sed quae nos beat, est divitis ingeni

Vena, et posse graves pectoris edere

Partus, Mercurio dextro, et in omnium

20

Mentes, non sine Gratiis,

Furtim mellifluos serpere rivulos.

His olim rigidos artibus Orpheus

Demulsit lapides, et docuit feras

Iunctas ludere quercubus.

25

His et Thebaicae conditor arcis est

Dictus, qui ad strepitum ducere tibiae,

Atque Vrbis potuit saxa sequentia

Circumponere moenia.

His Heros Pylius corda potentium

30

Inflammata Ducum, fata sub Ilii,

Sedabat quoties dissidio gravi

Inter se, ut maris aequora,

Certabant, Zephiris acta, reflantibus

Euris. His te, ut olorem prope cernimus,

35

Linquentem fluvii prata Caystrii,

Verno tempore, lucida

Pennis praepetibus tangere sidera,

Et dulci sonitu magna palatia

Perreptare Deum, sive tu ab arduis

40

Vibras fulmina pulpitis

Verborum, et stupidis auribus ingeris

Temet, sive agili mente sacros choros

Divorum penetras, sanctaque numina,

Et mysteria non prius

45

Sic expressa, stylo non homini dato,

Nec quali manus est usa Promethei,

Ignem quae aetheriis sedibus abstulit,

Hic mortalibus exprimis:

Tanti est vis animi, et spiritus igneus,

50

Quo nil Di melius, nilque salubrius

Concessere homini; stet modo, nec nimis

Auda mole ruat sua.

 

27. ad Galeatium Florimontium

Ex animo, Galataee, tuis, suavissime, chartis

Gratulor, et longum victuras auguror aevum:

Nam tractant de virtute, et de moribus almis,

Sermone egregio, ampullis nugisque relictis,

5

Queis aliquis fretus, tumidusque audaxque iuventa

Pervolitat titulos veterumque excerpta Sophorum;

Cumque haud percipiat quicquam, improbat omnia demens,

Et libros facit ipse novos opprobria saecli.

Tu vero, Galataee alba venerande senecta,

10

Quae tecum ipse diu versasti pectore in imo,

Assiduo studio prisca exemplaria volvens,

Nunc promis tandem, atque in librum digeris aureum:

Quem docti plausu excipiunt releguntque libenter;

Praecipue magnus Polus, quo doctior alter

15

Non est, aut melior, nec erit [...] tempore longo.

Ipse tuo Polus iusso, Galataea, libello

Ad mensam recitari, in coelum laudibus effert.

Ergo iure tibi, atque tuis, Pater optime, chartis

Gratulor, et longum victuras auguror aevum:

20

Cumque illis nomenque tuum, et tua gloria vivet.

 

28.

Si quis, Olimpiacae miratus dona palestrae,

Alipedi contendat equo, celerique quadriga

Declinet metae compendia doctus habenis;

Vel iuvet immani potius decernere caestu;

5

Vel collimet avi; rapidis vel cursibus Euros

Provocet; aut volucri spumantia marmora cymba

Pervolet; aut audax fulva luctetur arena:

Dulce illi est viridi redimitum tempora oliva

Efferri populi tergis, plenoque theatro

10

Si victor super astra volet rumore secundo.

Si clypeos tractare libet; si Martis amore

Incensus, rapiaris equo per tela, per ignes,

Per densas acies, Getulis qualis in arvis

Impavidus fremit ore leo, ferrataque vasto

15

Agmina venantum aggreditur, frangitque cruentus,

Excutiens cervice comas, hostilia tela:

Dulce est post caedes, capitis post mille pericla,

Post ferro domitas acies, populosque rebelles,

Quadriiugo curru gemmis spectandus et ostro,

20

Per populi plausum roratis undique nimbis

Florum, si scandas Tarpeias victor in arces;

Si videas duci, demissa fronte, Tyrannos

Ante tuum currum, populoque undante, quadrigae

Segnius ire rotas, et equos consistere turba,

25

Armorumque strues, victoque ex hoste trophaea.

Si cui pacato risit Sapientia vultu,

Illius et doctos si non expalluit haustus:

Dulce est occultas rerum cognoscere causas;

Qua coeant elementa fide, qua sidera lege

30

Aeternis defixa globis immota pererrent;

Quae vigil aethereos concinnet cura rotatus,

Temperet assiduis et decedentia certis

Tempora momentis, Solis Lunaeque labores;

Quo latices veniant fonte, et cur flamina volvant

35

In mare praecipites undas; quo carcere clausa

Sollicitent Pontum; teretes qua grandinis orbes

Parte Poli crescant, rores, gelidaeque pruinae.

Quid referam quantos accendit laudis amores,

Palladias rixas ubi miscuit aemulus ardor?

40

Si quem blanda iuvat docilis facundia linguae,

Magna parens Latiaeque Togae mitisque Senatus;

Seu libet aetherei laude extollere civis;

Seu libet audentes lingua terrere minaci,

Et rapidas, fonti puroque simillimus amni,

45

Mulcere eloquio commoti pectoris iras:

Dulce est suspensas mentes, lacrimisque rigantum

Ora videre virum, fixumque in corde dolorem:

Aut si Pegaseis liquidas e fontibus undas

Hauriat, et plenum Dircaei flumen Oloris

50

Ebibat, aut latices melior qua Mincius errat ...

 

29. ad Apollinem

O Iovis Magni soboles decusque,

Crineque intonso et pharetra superbe,

Applices aures precibus benignas,

Pulcher Apollo.

5

Arte tu sanas medicus salubri

Corporum morbos; tibi nota quaeque est

Herba; tu sortes regis, ac futura

Praecinis Augur.

Tuque dum longe iacularis arcu,

10

Territas Divos hominumque caetus,

At tuae Matris tacitam pererrant

Gaudia mentem.

Tu novem Caeli moderaris orbes,

Syderum Princeps, obiensque circum

15

Et mare, et terras, nitidoque Olympum

Lumine lustras.

Sic novem praestans cithara Camaenis,

Dum vagis plaudunt pedibus choreas,

Dulcia aeterno modulata plectro

20

Carmina dicis.

Sic refers, nigraque diem relatum

Nocte celas, scilicet ut quiescat

Fessa mens curis hominum, et diurno.

Membra labore.

25

Tum tuis contra radiis refulgens,

Candidam lunam mediis tenebris

Luce perfundis; nitet illa gaudens,

Splendet et una.

Lenta per te pampineis racemis

30

Vva dependens coquitur, rubetque

Purpurae certans; tibi plurimum ipse

Debet Iacchus.

Quaeque mortales miseros aratro

Prima defixo docuit movere

35

Arva, et immensi dare spem laboris

Semina sulcis.

Concipit per te genitale semen

Terra, mox alvum gravidam relaxans

Parturit fruges, variosque flores

40

Faeta ministrat.

Hoc sciens a te gravidas aristas

Expetit multis precibus colonus,

Vt queat natos teneros, senemque

Pascere matrem.

45

Supplices audi miseros agrestes,

Ne fame heu dira pereant, situque

Horreat campus, penitusque cesset

Fructus aratri.

Tu quoque in Thracas metuendus arcu

50

Bella age, et morbos procul hac ab Vrbe,

Vt malis rursus redeant fugatis

Tempora in aurum.

Imminet pestis Latio, et ruina;

En ferus Mavors ruit huc cruore

55

Italo aspersus, nisi nos ab alto

Aspicis aequus.

Eripe e tanto Italiam periclo;

Iulium serva innumeros in annos,

Cui data est rerum merito sacrarum

60

Summa potestas.

Huc ades lauro caput implicatus;

Nos tibi sacras statuemus aras

Compotes voti, dabimusque sanctos

Thuris honores.

65

Taurus et lento redimitus auro,

Cui modo erumpit tibi fronte cornu,

Pastus et campis Latiis nitentes

Imbuet aras.

 

30. in Cosmum Mediceum

Tyranne saeve, proditor nequissime,

Invise Tuscis, Italis et omnibus,

Quis te furor modo impulit, iacentia

Silente membra dum sopor nocte occupat,

5

Senam evocatis aggredi cohortibus?

Num posse fraudibus capi hanc putaveras

Pro qua vigil fidusque Gallus excubat

Massylus ut tuens draco mala aurea?

Non te parantem proelia haec deterruit,

10

Quod maximus suam recepit in fidem

Servatque liberam, fugato Caesare,

Tremendus omnibus potenti dextera

Henricus? ausus tu hunc lacessere insolens

Velut Gigantes, improbum Genus, Iovem,

15

Disiecti ut illius corusco fulmine

Poenas darent immanis olim audaciae?

Non te tuorum dira clades admonet?

Quos stringis enses et struis dolos, tibi

Moesta esse funera et triumphos hostibus

20

Exosis fastus impiae tyrannidis

Non cernis? Heu prorsus tibi (auguror sciens)

Mentem eripit Rhamnusia, ut turpissime

Depulsus ex regno tuisque sedibus

Abiectus exules, inopsque limina

25

Superba lustrans, sicut ille, flagites

Stipem Corinthi, qui auro abundarat prius,

Aut, ne tot aerumnas diu feras graves,

Mortem furens tibi ipse consciscas miser

Placesque eorum umbras tepenti sanguine

30

Quos nunc premunt per te interemptos Tartara.

 

31. ad genium Catulli

Dum Venus et Veneri positis Mars gratior armis

      Gramineo fessus dormit uterque solo;

Irrepsit tunicas divae formica labentes,

      Et teneras rigido vellicat ore nates.

5

Icta Venus clamat, somno Mars excitus arma

      Corripit, et nudo nescius ense micat.

Adspiciens caelo qui conspicit omnia Phoebus

      Est ratus in Venerem stringere tela deum.

Advocat auxilio Superos, descendit Olimpo

10

      Iuppiter armatus, Pallas et alma Ceres.

Territa securo formica reconditur ano,

      Atque iterans morsus spernit ab arce Deos.

Flet Venus, abducit morsu formica cruorem;

      Viscera purpureo sanguine tincta rubent.

15

Quid facient Superi? Sunt ignea tela Tonantis

      Irrita, gradivi nil opus ense Dei.

Ecce Priapus adest, solus tulit ipse salutem,

      Apta ministerio mentula tenta fuit,

Quam Deus hortorum Veneris confixit in anum,

20

      Et telo haerentem traxit ab arce feram!

Nigra cruore suum mutat formica colorem.

      Hinc rubet, et generi permanet ille color.

Candida quae fuerat, Veneris madefacta cruore

      Mentula purpuream servat in ore notam.

25

Hinc prius ignotam sedem tentasse Priapum

      Fertur et aversae grandia foeda Deae.

Antraque nunc edam tacitas formica latebras

      Intrat, et intactas non sinit esse nates.

 

32. dialogus in nuptiis Octavii Farnesii
et Margheritae Austriacae

 

Margherita

Quid facis, o coniux? num dormis? Surge, marite,

Surge inquam, siquidem nimia tentugine rumpor.

Veh mihi non audis? Sic das medicamina cunno?

Vah pereat, coniux, Paulus pereantque parentes,

5

Qui me tam parvo puero iunxere misellam.

Experiar, potero: moriar nisi adultera fiam:

Flagitium facio, fiat: violentia cogit

Me Veneris; sed rursus vellam ante ungue puellum.

Octavius

Eheu quid patior? numquid me vellicat uxor?

Margherita

10

Ne timeas, mi vir, mea lux, mea sola voluptas:

Oscula trade mihi, collo tua brachia necte.

Ostendas faciem: non est mihi mentula, culo

Vt sit opus: clunes averte, ac tende priapum,

Et quamquam est parvus, forsan depellere amoris

15

Vim poterit.

Octavius

                          Maneas: sine me requiescere, somnus

(Non parcis misero?) nostros dum detinet artus?

Margherita

Nondum surgis, iners?

Octavius

                                             Nisi desinis esse molesta

Cras referam matri.

Margherita

                                        Cave.

Octavius

                                                      Non, mihi crede, cavebo,

Ni cesses stimulare.

Margherita

                                       Precor, miserere, marite,

20

Cum tibi nil noceam: nostras en tange papillas,

Tange manu vulvam: paulatim dirige verpam:

Incipe amoris opus, Venerisque agnoscere fructus.

Octavius

Vicisti tandem: faciam quodcumque iubebis:

Volve mihi culum, si vis, vel prona iaceto.

Margherita

25

Nolo sic facias.

Octavius

                              Sic me docuere parentes.

Margherita

Absit id. Ecce locus, quem dicunt nomine Vulvam,

Et quo tu debes optatam ducere verpam.

Octavius

Ergo velim doceas, quoniam tibi posse placere

Exopto.

Margherita

                  Me ineas sic; sed prius arrige membrum.

Octavius

30

Arrexi.

Margherita

                 Intromitte ergo.

Octavius

                                                  Intromissus ad usque

En testes ambos.

Margherita

                                  Cur nullum sentio vulnus?

Hanc equidem credo nondum tetigisse priapum.

Sed stringam vulvam. Cepi sentire parumper,

Nunc demum, sed tu cave, dum crisso, voluptas

35

Nam tua maior erit.

Octavius

                                        Faciam quod iusseris ipsa,

Dum valeam.

Margherita

                            Mi vir, praebe oscula mutua nobis,

Exerce clunes, res est dulcissima rerum!

Si maior verpa esset, opus quam dulcius istud!

Octavius

Descendam, nam fessa mihi sunt membra labore.

Margherita

40

Desine, quaeso, prius dulcem me tangere metam:

Iamiam perficiam; validus labor ultimus esto.

Octavius

Heu heu, me miserum: iam nobis ilia rumpis.

Parce viro tenero, strictos iam solve lacertos:

Collides miserum totum, nisi brachia tollas.

Margherita

45

Ne timeas: opus est quam nunc mihi dulce peractum.