1.

Accipe et hos versus, fulvum mutantur in aurum,

      En Heros capti, num tibi dextra Midae?

Plumbea, livida erant, splendent nunc aurea, nostra

      Carmina: te te igitur vel pretiosa nitent.

 

2. ad eundem

Si te oculis specto, Terrarum es totus in Orbe.

Si te animo inspicio, in te omnis compescitur Orbis.

 

3. ad Christianissimum Regem Henricum tertium
ex regno eius Sarmatico ad suum Gallicum regnum
mortuo Carolo fratre revertentem carmen tertium

Mille petite oris, totidem si regna vacassent,

O Rex cunctorum superans diademate Regum,

Si libet, excelsas teneat mea Musa parumper

Aures ipse Poli Rector moderator et Orbis

5

Iuppiter, ad cuius tremit omnis Regia nutum,

Saepe etiam voces mortalis suscipit imi.

Et nunc quippe Iovem, modulor, dum carmina, fari

Aetherium videor, videor divumque videre

Concilium, Heroas verto dum lumina ad istos.

10

Sed libet audire. Invitat lux candida vultus,

Praeclara et facies. Cur non exordia sumo?

Ianus ego, dictus non ficto nomine Ianus,

Sistere sum me ausus gemina hic cum fronte, loquique

O seva Maiestas, laeta una est, altera tristis.

15

Posterior dolet, anterior laetatur abunde:

Haec, velut optato adventu stat Gallia gaudens,

Illa ut discessu inviso Pollonia plorans.

Fronsea, quae cernis, quae sunt post tertia relicta,

Heu sculpta, heu Regis Caroli fert funera fratris;

20

Qui supra, spacium quod regni extenditur infra,

Possidet in Coelo; non ne ergo is regnat Olympo?

Et tamen integro partim moerore fatisco.

En ridens ecce o Rex invictissime frons, en

Quae ante pedes cernit presenteis, resque futuras.

25

Plus nimio est hilaris, laeteris tu quoque gaudet.

Terra, Aer, Pontus, Fratrem qui cesserat Orbe,

Te adventante, tuum Regno quod reddis avito.

Vere ubi perpetuo florebunt Lilia magna

Aurea, quae tecum simul aurea secla resument,

30

Cum tua vis pacem ferat, et tueatur eandem,

Iustitiae, et cultu, ceu Sol, armisque corusca

Quicquid inest atri, disperdat lumine multo.

Henrice is properes (resonat clamoribus aether),

Tu nostris Princeps, Rex, Praesidium et decus oris

35

Conatur Rhodanus violentos sistere cursus

Te expectare volens; totis se dedere et undis.

Eia igitur Patris o similis non nomine tantum,

Sit tibi iter foelix, facile, ac velocius Euro.

Per terram: obstantes sternantur vertice montes,

40

Et iuga demittant Alpes, collesque supini,

Detur et a magnis fluviis via debita late

Per mare: semidei tollant ex aequore fluctus

Et celeres spirent aurae, ventique secundi,

Magnaque Portuni, praesens sit dextera navi.

45

Mox ubi sceptra manu semper victrice tenebris

Antiquo in solio, proprio diademate fulgens;

Quin prius, accipias quam sceptra haec maxima sponte,

Et veniam, et pacem veniat quae victa resurgit

Effera gens, poscens: tua nunquam et bella retentet.

50

Laetum quemque diem tibi sol, tibi Cynthia noctem

Vsque ferat placidam; valeas firmissimus omni

Tempore, sit numque tibi Rex, quod gaudia turbet,

Et tibi Nestoreae contingant saecula vitae.

Haec gemino est Regi Ianus gemino ore profatus.

 

4. infoelices aliquorum casus simpliciter
per se sunt miserabiles descripsit

Germani quondam fuerant duo, Livius unus,

Alter Maxmillus, genuit quos Maximus ambos

Ambos heri genuit, tali sub sydere, quali

Ipse fuit genitus crudeli, et sanguinolento.

5

Maximus infaustae post sera crepuscula noctis

Augusti mille annis, sexagintaque septem

Quinque ultra centum, coelo labentibus alto,

Iamque senio gravis, incerto percussus ab hoste

Vulneribus cecidit (pietas) ter quinque receptis,

10

Talibus, ut iaceat sine nomine turpe cadaver,

Qua celer interdum liquido pede currit aquosa.

Hinc volvens annus menses aequaverat omnes.

Tunc semel impulso pectus pugione peremit

Maxmillus Iannem, sibi avunculum, Cavalcantem,

15

Hoc Patris ulcisci credens se funere mortem.

Amplius haud terna per campos messe vigente,

Hoc agi tur demum. Iannutius ortus Ianne

Sanguinis exhausit flumen de gutture Livi

Cuspide lethalis gladii, dum forte iacebat

20

Aegrotus lecto propria Maxmillus in aede:

Cui caedes fratris subito pervenit ad aures.

Tunc tunica tantum, quam noctu ferre solemus,

Indutus, plantis nudus, nudusque lapillis

Prosilit, et qualis furiis agitatus Orestes

25

Vrbem per mediam stricto mucrone vagatur:

At frustra et fatum nequit vitare supremum.

Quotque parens, exul tot vulnera ab exule cepit

Fugit et ad Patrios manes miserabilis umbra

Discite mortales, casus nos volvere tantus,

30

Et pravo incepto nunquam desistere sortem.

 

5. de musca et araneo

Exigua olim Musca erat infesta omnibus,

Sicque in devitandis cauta sibi malis,

Vt nemo palmis capere, aut occidere.

Haec tandem illatis multis iniuriis,

5

Fessa, videns in muro telam pendulam,

Illuc immisit leviter corpusculum;

Credebat molli nam sede quiescere

Tuto, ut molliter, haud ibi vidit araneum,

Qui latitabat vicini ore foraminis,

10

Nescius adhuc deceptae sortis avinculae.

Sed postquam motus fuit undique sacculus,

Dum frustra tentat se solvere muscula:

Cruribus hanc textor cito grandibus atrahens,

Nunc moriare, inquit. Respondet: quid tibi?

15

Carpentem somnum debebam delinquere,

Me stringe, excrucia me, non (precor) enneca.

Pergam, quod volo, non quod tu desideras.

Sic dicens animal crurosum, et grandipes

Oranti vitam consumpsit sanguinem.

Morale

20

Saepe luit penas aliis obnoxius,

Cum non cogitat, illi, qui non laeditur.

 

6. ad Rufilium qui post malorum persecutiones
tandem voti compos sacris initiatus fuit

Rufuli venerande, licet non summa moneta

Iam caput abrasum teneat, moneatque sacrum te,

Impediat vestis nec longitudine gressum,

Omnia quae venient, et plus veneraberis ipsis:

5

Quid tibi Iadra est visa? Quid et Crete? Mare?

Quid tibi remigium? Ad remos quid iure coacti?

Omnia vidisti praesens, Catus, alter Vlysses.

Non infecta, precor, sint nostrae pabula linguae

Suspicione, quibus tua nunc depascitur duris.

10

Nam cui vis credam, si non tibi? Quis melius quam

Tu scis? Dixisti te propter verba malorum,

Propterque invidiam ventosa per aequora vectum,

Compede et astrictam tonso pepulisse carinam.

O sors, o lingua infames, o fama maligna.

15

Fama volans passim totum compleverat Orbem

Te Dominum infamasse tuum non vera loquendo;

Quin quoque: sed sileo. Pedices meritoque tulisse.

Hoc ego non credam, dicat si verus Apollo.

 

7. in funus Henrici Fratris
vix prae dolore expressa nenia

Hei mihi, quis mihi erit praesto? Solare dolorem

Tu mors dira meum. Iam iam mea lumina claude.

Plus satis, heu, vixi, nec nostrae parte iuventae

Longa mihi, ah quam longa huius sunt tempora vitae

5

Quando mei unanimis conspexi funera fratris

Vnicus is mihi Frater erat, spes unica, amorque

Vnicus. Hinc non frater ero: sed solus et expes.

 

8. ad suos sepultos

Dilecti cineres fratris, vos atque parentum,

Quos semper veneror, manes salvete sepulti:

Henrice, Bernardine, Lucretia, qui loquor hic, sum

Ianus Dominicus vester iam Cancianini,

5

Iam salvete iterum, et me hoc expectate sepulchro,

Foelices, quando est vobis bona vita peracta

 

9. monumentum Filiis strenui civis Leonardi Cisternini,
marmoreum in Basilica

Ista Leonardus dat Cisterninus habere

      Saxa suis natis, cum premet atra dies.

Esse Spilimbergi populo vult usque fideles.

      Qui contra: huc a re reicit, et tumulo.

 

10. epitaphium Beneventae

Hunc hilaris tumulum venerare accede viator,

      Namque boni adventus scilicet omnem habes.

Hic Beneventa iacet. Bene venit, mortua quando

      Est bene, ceu vixit: nunc bene abire potest.

 

11. epitaphium Gabrielis Tersilii

Lector, est Gabrielis hic sepultum

Corpus Tersilii, viri elegantis,

Docti, et munifici, probique ad unguem.

Haec te scire volebam amice lector.

 

12. epitaphium Sigismundi secundi Regis Poloniae

Sensile me rapiunt ad cantus gaudia marmor

      Tam fortunatus quis fuit, estve lapis.

 

13. epitaphium Alberti Lavezzoli

Albertus Lavezzolus, vis plura viator.

      Te inclina. Sophiae hic membra sepulta iacent.

 

14. aliud

Egressa est anima Alberti de corpore dia.

      Mirum, quod potuit tam remanere diu.

 

15. epitaphium Bruti militis

Est situs hic Brutus, timuit quem quisque, et amavit

      Illum olim ferrum: nunc tegit, ecce, lapis.

 

16. aliud

Brutus versatus bellis, promptusque periclis,

      Vt Marti, Morti denique sic placuit.

 

17. epitaphium Iuliae de Ponte

Praeclari illa equitis coniux, quem Carolus altis

      Ornavit Quintus promeritum titulis,

Iulia Francisci Spilimbergi nobilis uxor.

      Cui de Ponte genus, Principe Ponte obiens,

5

Defleta hic Spolium liquit, coelumque petivit.

      Quamvis illa absit, sis venerans tumulum.

 

18. aliud

Quam Venus et Pallas, Iuno, charitesque bearant,

      Iulia Iulaei gloria magna soli,

Frigida, et exanimis iacet hic sine lumine, et aura

      Et pia si visa est, nunc miseranda latet.

5

Quo specie? Virtus? Maiestas? Quo decor ille!

      Ah fallax sensus: non ea viva polo.

 

19. in tumulo Propertiae Com. Polcenici Manticae, Mors

Poenitet heu facinus: si possem, falce perirem

      Hic nostri sexus gloria summa iacet.

 

20. quatuor subsequentia epigramata sunt quatuor e Confortibus
Dominis Spilimbergi Horatii Equitis

Omne, quod esse potest magni, non defuit urna

Incluso hac equiti. Iacet intus Horatius alter,

Vincislai, sui ipsius peremptori qui ignovit.

 

21.

Vincere laus alios. Vinci laus maior ab ipso

      Et plusquam victor, dum moribundus amas.

 

22. Heustachii

Heu, heu: nulla potest, dici nisi Syllaba prima.

      Curo gemo, tunc dico, qui iacet hoc tumulo.

 

23. epitaphium cuiusdam Infortunati

Sensibus hic iaceo penitus divisus, amici,

      Viventes flete, heu † vobis mala.

 

24. epitaphium Phragmiciatti

Es bis suo terra, et bis, Phragmiciatte, sepultus.

      Non satis: inferius, Phragmiciatte, iace.

 

25. epitaphium Hadriani Politiani iurisc.
avunculi civis Vtinensis

Clamosi qui verba fori compescuit aeque

      Legibus, atque reos morte tot abripuit:

Extremo in senio tulit huc mors Politianum.

      Sero ultra est: frugi nempe miserta viri.

 

26. epitaphium Henrici Politiani Hadr. fil. iurisc.

Proh dolor, heu, heu, Henricus est hic Politianus,

      Vrbem, orbem, leges, morte tua exanimat.

 

27. epitaphium Bernardini Rotheri Civis et Consulis Aquileiae

Hac Aquileiensis consul tumulatur in urna.

      Heu tam magnificus Rotherus ille iacet.

Concidit extorres contra, dum consulit Vrbi,

      Vna est, aequa vi tota Aquileia solo.

 

28. Deiphilo Centano

Sapientia est Deus pater, tu hunc diligis

Philosophorum es maximus Deiphilae.

 

29. de Laudomis

Amore capta Physici Laudomia

Dat se cubili, a physico tangi cupit.

 

30. ad Pamphilum

Non unam, plures dicis te, Pamphile, amare.

      Quid dicis? Nullam talis amator amat.

 

31. epitaphium Iuliani Goselini

Non est, sed fuit urna Iuliani,

Quam cernis pario nitere saxo,

Intus nil, nisi inane continetur,

Scito autem in cineres eum reversum

5

Musas pyxidi bus novem abstulisse,

Iniectumque suis movere cartis.

Illi pulveri arena cedat Hermi.

Huic cedat vacuo omnis urna Saxo.

 

32. epitaphium Valeri Faruli iurisc.

Valde iure valens sub mole Valerius, ista est

      Doctorem legum Mors sine lege tulit.

Quisquis es o lector, iuvenis miseresce sepulti:

      Et hic dimidium nomen, abire volens.

 

33. epitaphium avari

Huc mictum, huc veniant canes cacatum,

Sordidissimus hic homo est sepultus.

 

34. aliud

Ipsam credebas terram tibi, avare, deesse.

      En te terra tegit, spretaque terra iaces.

 

35. epitaphium Lobregadi

Lobregadi funus digno celebretur honore:

      Adsint ceratae, sed sine luce, faces.

Et sua ne lateat virtus, sit marmore sculptum.

      Fecit, quod dicunt cum Ganimede Iovem.

 

36. aliud

Et gelidos lapides tumulorum Nympha frequentat

      Clamanti extremos reddere prompta sonos.

Auditne credis, saxo num conditur isto

      Lobregallus? Silet hunc, nam meminisse nefas.

 

37. epitaphium Blussi latronis

Affixa huic furcae sunt Blussi membra latronis.

      Non, si mille, satis, tot dedit ille neci.

Cum tegat is furcam, a furca non ipse tegatur,

      Pro tumulo furcae immania membra puta.

5

Nos autem membris quod verba infixa legamur,

      Haud carpas; etenim sic legitur tumulo.

Perge iter inceptum laetus tutusque viator.

      In septem partes Blussus obesse nequit.

Nullos nunc metuas, cum Blusso hic nempe latrones

10

      Sunt omnes, omnium pes fuit, arma, manus.

 

38. epitaphium coeci a nativitate

Hic iaceo in tenebris aeternae noctis et umbra.

      Aeque animo id possem ferre, si habere animum.

Sed si scire cupis qui sim: tua lumina claudet

      Nunquam aperi. Sic sum, sic quoque natus eram.

 

39. epitaphium Tranquilli in fluvio demersi

Hac Tranquillus ego infelix sum conditus urna,

      Infoelix quantum quilibet esse potest.

Quid mea me virtus iuvit? Similasseque nando

      Naiadas? Absorbsit me fluvii unda rapax.

5

Centum annos Stygii errabo cis flumina Averni,

      Quin semper, quamvis non caream tumulo.

 

40. epitaphium cuiusdam infamis

Vrna quis hic iacet? Eius vis mihi dicere nomen?

      Belle tu poteris. Te precor istud age.

Clauditur et si quis, lingua iam utare sepulto,

      Fac, quae tunc fuerat, cum antea vivus homo.

5

Tene loqui vere an falso te sentio in actu?

      Sentio? Et haud hominem te, urna, tenere. Vale.

 

41. in cardinalatum illustris Michaelis Turris

Cyziceas, olim septem miracula, turres

      Vocales, altas fama canora sile:

En modo Iulais quae e terris sydera tangit

      Vertice purpureo, mystica sponte sonans.

5

Diva cane hanc Turrim, cedant monimenta priorum.

      Haec est ars Christi, vivaque Petra Dei.

 

42. aliud

Quam nec certantes Boreae, nec turgida motu

      Terra quatit, fragor nec Iovis ipse potens:

Diva Adamantes succurrens vertice turris

      Romano Atlanti non leve fulcit onus.

5

Gaude Atlas, Romane Atlas: gaudete superna

      Numina. Firma satis sunt modo Regna Poli.

 

43. aliud

Tam bene munitae quid Turri restat habendum?

      Claves. Res Turrim non decet ulla magis.

 

44. in obituro eiusdem

Obstitit immensis meritis praesentia tanti

      Herois. Romae non erat, ast Acedi.

Pontificem de more Patres fecere propinquum.

      Hunc Deum assumpsit, ne minor esset eo.

 

45. serenissimo Venetiarum principi Paschali Ciconiae

Impera quae quondam Coelo gens praelia movit,

      Vnde metu gelidi contremuere Poli,

Claraque sideribus facies expalluit, et se

      Arctos in aequoreas praecipitasset aquas,

5

Maxima ni Iovis ardentis tunc fulmine crebro

      Sedibus aetheriis dextra tulisset opem:

Haec talis gens, montanis excita sepulchris,

      Surrexit. Terris aspera bella facit.

Oppugnant miseros populos, disperdit et illos

10

      Non Otri iniecto, sed gravitate famis.

Congerit omnigenas fruges, occultat avare.

      Rem, victum, vitam surripit arte dolis,

Saevos Anguipedes ast ecce Ciconia tollis.

      O Princeps nobis Iuppiter alter ades.

 

46. ad illustrissimum Foedericum Renerium Fori Iulii Praetorem,
in quasdam reliquias perversorum lictorum

Perge Dei, o Numen, Sixtumque imitare latrones

      In tales fueris impietate pius.

 

47. ad Foedericum Buiattum

Virtute eximia, summa et probitate colende,

      Quid Buiatte inquis? Dulcis amice sile.

Non ego sum tanti, quanti te pendere cogit

      In te noster Amor, gignitur unde tuus.

5

Sed tamen accipio grata haec tua carmina grates

      En tibi ago, o esset te mihi digna Lyra.

 

48. privilegium cuisdam Sagonii phanatici

Nullis quidem plenissimo e collegio

Dissentientibus nec haesitantique,

Sagonio phanatico insulsissimo

Sic dicitur constare privilegium:

5

Privatur iste legibus phanaticus.

 

49. in maledicum

Improbe homo et mendax nam sic te denique novi:

      Effigiem similem feris habere tibi;

Est ne tua haec scalptro an formata figura colore?

      Te sculpi in glacie, pingi et in igne decet.

5

Quin potius te diffingi, in nihilumque reduci,

      Vt mala mens tecum, lingua mala et pereat.

 

50. aliud

Fistula dulce canit, fac quod fecere priores.

      Non vis discerno, sit bona lingua terra.

 

51. aliud

Sordide disce canis quid sit latrare Poetis.

      Maiora his arcus spicula noster habet.

 

52. in mortem Samuelis Marsilii

Hi tonitrus, gemitus, hi sunt suspiria venti:

      Hae pluviae lacrymae: hae nubila nigra, dolor.

Omnia in occasu Samuelis Iuppiter ipse

      Condolet Hebraeum talem obiisse virum.

 

53. Horatium

Do coecis sonitu, do surdis indice: scis quid?

      Coecis et surdis quod dare ego nequeo.

Scilicet in partes tot sectum tempus et horas

      Quot digitos, aures, lumina lector habes.

5

Ast tibi, cui est visus, nec non audire facultas,

      Omnes virtutes indico dico meas.

Per me igitur quam sint momenta fugacia nosce.

      Consule facturus: fac propere id, quod agis.

 

54.

Non te ego Asellanum, nec dicam nomine Asellum

      Sed dicam te asinum, es terque quaterque asinus.

 

55. de anicula, nomine dicta Anna

Nil magis est velox, quam tempus; temporis Annae

      Est multum, unde pigros vix movet Anna pedes?

 

56. de coniuge Liliae mortuae

Cui mechos coniux ducebat, mortua Lilia est.

      Flet vir. Quid? Capiti cornua dempta suo.

 

57. ad Marcellinam

Marcellina: tuus puer, est quo patre creatus?

      Respondet, ne erret, est pater huic veretrum.

 

58. ad uxorem ducturum

Nervosam fugias: mollem quaere atque venustam

      Vxorem. Nervum non habet: ipse dabis.

 

59. de muliere quater nupta

Quatuor extinctis ubinam tumulanda maritis

      Vxor? Nempe decet quattuor esse locis.

 

60. epitaphium praediviti et avarae feminae
quae ad mortem saepius aegrotare, et convalescere solebat

Quis tantam lapidis molem imposuere sepultae?

      Heredes: surgat ne rediviva, timent.

 

61. iocus de oculo Cyclopum

Vnoculos illos, quae res tam mira fuisse?

      Ille etiam noster, qui sedet unoculus.