29. ad Mazonum, laudans Venetias ac admonens ne fallaci arti
quam dicunt Alchimiam incumbat amplius
Dum vagus Adriacis, Mazone, paludibus erras,
Clarum ubi tyrrhenae floruit urbis opus,
Cura tibi est veteres sub aqua spectare ruinas,
Cernere et annoso fracta sepulchra situ.
5
Nunc libet undivagos demissis fallere pisceis
Retibus, et parvae nunc dare vela rati,
Et nunc indigenis prisci referentibus acta
Temporis, a senibus quaerere multa iuvat.
7a
Et modo praeteriti referentes temporis acta
8a
Te iuvat indigenas quaerere multa senes.
Diluvii quae causa fuit, num casus, an illud
10
Excidium genti bella tulere suae.
Quo sub rege gravis moles oppressit aquarum
Hinc nostro nomen quae dedit ora mari.
Hinc te fama refert Venetam contendere ad urbem
Scrutantem ingenio plurima digna tuo.
15
Per geminas licet ire vias, patet una per altum
At per stagnanteis altera ducit aquas.
Si citius tranare cupis, fornacibus exi,
Fac modo, tranquillo pax sit ut alta mari.
Longum iter, at tutum per inerteis ire lacunas,
20
Cum trucibus ventis horrida saevit hiems;
Hac sinuosa leges piscosi claustra Loreti;
Ante tuos oculos mox nova turris erit.
Clodia te excipiet, Bebiis post terga relictis,
Dives inexhausti Clodia longa salis:
25
Portus ad auroram vergens sinuatur in arcum,
Turris ubi augustis imminet alta fretis.
Hic perhibent magnis certatum classibus olim
Nullaque iam Veneti spes erat imperii;
At Ligur adriaca sperans de gente triumphum
30
Coeruleas proprio sanguine tinxit aquas.
Inde Palaestinae tua radet littora puppis
Et spirante noto continuabis iter,
Perveniens ubi se tumidum Mathemaucus in aequor
31a
Inde Palestrinam rades humilemque Poviam,
32a
Nobile deprehensis puppibus hospitium.
33a
Perveniens ubi se tumidum Malamoccus in aequor
Porrigit et vasta mole repellit aquas;
35
Haud procul hinc humilem praeterlabere Poviam
Defessis olim navibus hospicium.
Tum magnae a leva sese offeret aemula Romae
Vrbs, legem quae tot gentibus una dedit.
Quicquid alit tellus, quicquid mare, cernitur illic;
40
Imperium dices hic locus orbis habet;
Illic fundatas mediis mirabere in undis
Altaque marmoreas surgere ad astra domos.
Templa Deum gemmis, varioque nitentia cultu,
Egregia decorat plurimus arte labor.
45
Palla sed in primis Marci pretiosa beati
Italiae cunctas unica vincit opes.
Quattuor auratos in templi vertice summo
Artis opus mirae stare videbis equos.
Spiritus et veri species, Mazone, coloris
50
Deficiunt; nemo caetera viva neget.
Tot proceres, tantum populi spectabis, ut illuc
Humanum credas omne coisse genus.
Regibus e multis illum constare senatum
Qui negat, hic sensu iudicioque caret.
55
Per freta mille simul cymbas volitare videbis,
Remigio celeri quas scytha fortis agit.
Montibus aequandas naveis, longasque triremeis
Immensum latis vix capit aequor aquis.
Torcellum aspicies, nec non Murania tempe
60
Atque suburbanis sparsa vireta locis.
Singula praetereo, quae si nunc dicere pergam,
Diffusum mundi fingere coner opus.
Sed tamen haec summa est: virtutem, animosque virorum
Fortunae dotes exuperare suae.
65
Hactenus ista probo; sed non ita caetera, nam te
Illyricas genteis visere velle ferunt.
An tibi sunt tanti scopulosae littora Polae?
Semper et arctoa Signia cincta nive?
Num formidandum ratibus vidisse Ceraunum
70
Sic iuvat et rigida saxa revulsa Paro,
Vt mare contemnas, ut nos fugiamur amici
Et cum longaevo tota parente domus?
Ludorum ut pompa careas, festoque paratu,
Aurea cum celeri praemia dantur equo?
75
Vt Ducis aspectu nusquam revocere sereno,
Quem Scytha, quem Libycus Maurus et Indus amant?
Follibus illa tuis loca Mercurioque necando
Quam latebras catulae num magis apta putas?
Falleris, ad Meroen satius properare fuisset,
80
Namque opera assidui vestra coloris egent.
Quod si iudicium, Mazone, requiris amici,
Nec tibi nec cuiquam, quod petis, eveniet.
Sed cinis et fumus, pulvis, suspiria, verba
Sunt aerumnosi lucra magisterii.
85
Esse potest, ut forte tuus labor utile quicquam
Post varios casus eruat inde tibi;
Sed nec tantus honor, nec tanta est copia lucri
Talibus in curis tempus ut omne teras.
88a
Si sapis, in patriam conversa puppi redibis
88b
Nil ubi formides nil ubi triste tibi est.
Diversum interea procul a regionibus istis
90
Me Quartisanae dulcia rura tenent.
Dulcia rura, quibus favet indulgentia Divum
Et quae nullius commoditatis egent.
Namque ferax regio coelum sortita salubre
Haud procul a nostrae moenibus urbis abest.
95
Seu pede, sive levi cymba iuvat ire per undas,
Dant iter hospitibus terra Padusque meis.
Adde vias certo directas limite passim
Mollis ubi aestivum negligit umbra canem.
Haec loca Phoebus amat, nec sunt ingrata Lyaeo
100
Et comes huc Cereri non negat ire Pales.
Hic bene respondet domini vindemia votis:
Horrea deposcit fertile magna solum.
Hic pecori sua prata vides, hinc caseus exit,
Quem premit artifici docta colona manu;
105
Hinc ovium foetus, hinc magnam portat in urbem
Haedorum teneros rustica turba greges.
Hinc etiam alituum quas cura domestica nutrit,
Mittitur arguto copia magna foro.
Sunt hominum varios horti quos cernis ad usus
110
Qui speciem prae se, divitiasque ferunt.
Inde viro gratas epulas parat arva colenti,
Deposita coniux officiosa colo;
Inde legunt flores, nitidaque in veste puellae,
Festa coronata compita fronte petunt.
115
Hic quibus invideant cultores fertilis Hyblae
Grata ferunt liquidi munera mellis apes.
Nulla est aucupiis, nulla est venatibus ora
Aptior, hanc mediam proxima rura tenent.
At mea, quae sumptu non parvo condita villa est,
120
Haud ulli merito displicuisse potest.
Hac quoque largus opum, cum multa et magna dedisset,
Donavit fratrem Borsius ipse meum.
Plurimus hic liber est; nec equi, nec magna canum vis,
Nec desunt comites, accipitresve mihi;
125
Simplicibus quod si iuvat allusisse puellis,
Centum formosas lux tibi festa dabit.
Hic neque sacrilegos Vulcani Iuppiter igneis
Nec cum sole Venus, Mercuriusve timent.
Toxica nec flammis coquimus, nec prodigus iste
130
Nos male tentata decipit arte labor.
At secura quies agitur; nec fraude, nec armis
Proxima vicinus dives in arva ruit:
Ergo pari studio mecum si vivere curas,
Huc ades et nostris utere amice bonis.
133a
Vtque regant semper nostros feliciter actus
133b
Ad pia sollicitas numina funde preces.