Meliseus a quo uxoris mors deploratur.
Collocutores Ciceriscus et Faburnus pastores

Ciceriscus

Hic cecinit Meliseus et haec quoque signa doloris

Servat adhuc corylus: "Vidi tua funera, coniux;

Non, o non perii;" caesoque in cortice signat

Populus: "Ah moriens morientem, Ariadna, relinquis."

Faburnus

5

Pro facinus, tantumne tibi, Melisee, dolorum?

Cui modo convallesque cavae saltusque querenti

Reddebant: "Mihi te, quis te mihi, Phosphori, ademit?

O mecum, o salices, mecum o lugete, myricae."

Ciceriscus

Vox illi gemitusque sonant Ariadnan, et antra

10

Responsant Ariadnan; ibi miserabilis: "Eheu

Te sequor, o coniux;" alta et de rupe sonantem

Deturbat, quae cara seni pendebat ab ore

Fistula, dumque cadit fluitans sua reddit arundo,

Et numeros et verba refert vocalis arundo:

15

"Te sequor, o Ariadna, morare, Ariadna, sequentem."

Faburnus

Ergo senta iacet spinosisque obsita dumis

Illa quidem et nymphis et Musis cognita avena?

Nec Corydon, nec Thyrsis eam, nec legit Amyntas?

Ciceriscus

Quin legit, dum spirat adhuc sub rupe, Patulcis,

20

Et dixit: "Tibi, Daphni, tibi nova munera servo,

Cantabisque senem ad tumulum condesque sepulcro."

Inde levem calamum labris admovit et alto

Corde dedit gemitum cantusque effudit amaros:

"Severat ipsa suo segetem cum coniuge et una

25

Purgarat valida segetem cum coniuge marra;

Ipsa suo segetem cum coniuge falce secarat,

Et gravidos torta culmos religarat avena,

Contuderatque suo messem cum coniuge, et aurae

Iactarat fragilem socio cum coniuge aristam;

30

Interea socio demulserat aera cantu,

Mox simul aestiva requierat fessa sub umbra,

Carpebatque leves caro cum coniuge somnos.

Ah dolor, abreptamque toro avulsamque lacertis

Coniugis hanc rapuit volucri Proserpina curru,

35

Clausit et aeterno torpentia lumina somno.

Lugeat hanc desertus ager desertus et hortus

Et deserta teges desertae et compita villae;

Imprimis luge, labor, heu labor irrite, luge,

Et marrae et segetes fraudataque praemia ruris

40

Et vanam sine fruge operam manuumque boumque.

En squalent prata et sua sunt sine honore salicta,

Extinctamque Ariadnan agri, Ariadnan et ipsae

Cum gemitu referunt silvae, vallesque queruntur;

Extinctamque Ariadnan iterant clamantia saxa,

45

Et colles iterant Ariadnan, Ariadnan et amnes.

Conveniant hululae ad questus geminentque querelam,

Infelixque Ariadnan avis gemat ore sub imo;

Ipse etiam querulae iungant suspiria frondes.

Duxerat ipsa levi fuso subtegmen, et ipsa

50

Tenuia sub celeri versarat pollice fila;

Ipsa sua studiosa manu glomerarat in orbem,

Atque hinc vimineis honerarat lecta canistris,

Dum tenui insertas orditur pectine telas,

Vnde viro, unde et natis sua texta pararet,

55

Vnde sibi cultumque sinum et mantilia cana,

Quis olus intactamque rosam deferret in urbem

Atque arae solitos verno sub tempore flores.

Ah dolor, ah lacrimae. Verrentem licia et oras

Stringentem telae radiosque et fila trahentem

60

Occupat atra manu truncatque rigentia pensa

Immitis Lachesis, crinemque e vertice vellit

Purpureum, et furva circum caput horret in umbra.

Quo radii? Quo pensa? Quis, o quis staminis usus?

Quo telae studium infelix? Quo pecten et orsa?

65

O dolor, o lamenta. Gemat miserabilis, eheu,

Consuetus dominae turtur, consueta columba.

Illa colum ducebat: ibi vestigia circum

Ludebant geminae volucres, ludentibus ipsa

Et cicer et tenerum spargebat blanda cuminum,

70

Mulcebatque manu. Gemat eu miserabilis, eheu,

De trabe moesta sua nidumque relinquat irundo.

Dum telam stringebat et acre sonantia lina

Et cantu lenibat opus, tum flebilis ales

Iungebat socias lacrimoso carmine voces

75

Miscebatque modos. Gemat heu miserabilis, eheu,

Heu gemat infelix Liguris, cui grata petenti

Purgabatque nucem contusaque crusta liquabat

Mellis arundinei vitreum et de fonte liquorem.

Ad gemitum coeant lacrimosi compita ruris,

80

Pastores Ariadnan, Ariadnan armenta querantur,

Extinctamque Ariadnan opacis buccula silvis

Cum gemitu testetur, et antra Ariadnan, et ipsi

Ingeminent montes Ariadnan, Ariadnan et umbrae.

Claudite oves stabulis, stabulis cohibete capellas,

85

Formosae ruris natae innuptaeque puellae;

Dum matres Ariadnan iterant, vos avia planctu

Implentes legite intactos et iungite flores

Et solis luctum et pueri lacrimantis amorem

Texite et abscissos Veneris de fronte capillos.

90

Post, ubi: Io Ariadnan, io Ariadnan, et ipsum

Implestis clamore nemus, hunc addite honorem

Ad tumulum, pia verba acrem testantia luctum:

Pro fusoque coloque et vimineis calathiscis

Hos flores atque haec tibi serta, Ariadna, paramus

95

Ad laurum, tumulo tibi quae iam crescit et ossa

Amplectens densa tumulum mox conteget umbra:

Pro lino telaque et pro subtegmine et orsis

Has lacrimas, Ariadna, atque haec tibi dona vovemus;

En lactis florem ad tumulum et redolentia mella,

100

Placamusque pios manes et condimus umbram,

Aeternum et valeas, Ariadna, aeterna valeto.

Nebat acu tunicam nato indusiumque puellis,

Fundebatque manu latices. Dum pingit ab urna

Spargentem Sebethon aquas, dum labitur amnis,

105

Per salices strepit et ripis frondentibus aura,

Murmurat et tenui decurrens lympha susurro;

Ipsa sua lucem dextra insignibat, et auras

Spargebat flammis, radiisque micantibus atras

Pellebat tenebras, primo ut sol splendet heoo

110

Fulgidus et tremulis intermicat ardor in undis.

Ah dolor, ah gemitus: fleat, o fleat excita silvis

Esculus, et durae veniant ad funera quercus.

Format acu dum quercum, et mollibus esculus umbris

Dum surgit viridans, procul, ah procul ingruit acta

115

Tempestas Erebo, vellit quae funditus altam

Et quercum et fractis discinditur esculus umbris,

Et tunicam et tantos secum rapit Auster honores;

Inde repens lucem nos occupat, occidit et sol,

Et radii; ipsa novis Ariadna offusa tenebris

120

Caligat nocte obscura et circumdatur umbra.

Crudeles radii, quo lux, quo purpureus sol,

Crudelisque dies? Mecum, o mecum ite, puellae,

Ad luctum, mecum ite, deae, mecum ite, sorores

Naiades, quibus illa choros iungebat et una

125

Nudabat liquidis argentea membra sub undis;

Huc, sociae Dryades, simul et celerate, Napaeae,

Vmbrarum memores choreaeque in montibus actae,

Et questus geminate et amarum intendite luctum.

Sol obiit, tenebrae exortae: non pabula rorem,

130

Non himbrem sitiant segetes, non culta liquorem;

In lacrimas abeant rores himberque liquorque,

Vnde fluant queruli lacrimoso margine rivi,

Murmuraque ipsa sonent Ariadnan, Ariadnan et ipsi

Suspirent cursus, hudaeque querantur arenae.

135

Lux periit, tenebrae offusae: iam robora frondes

Excutiant foliisque leves spolientur et alni,

Ipsa, comas, laurus tristesque, avellite, myrti;

Dum frondes foliisque comae miscentur, et auris

Huc illuc agitantur, et excitus instrepit aer,

140

Ipse aer, ipsae frondes, folia ipsa comaeque

Dum volitant, strepit et miseris conquestibus aura,

Triste fleant Ariadnan, impulsaque saxa resultent

Flebilibus numeris Ariadnan, Ariadnan, ut ipse,

Ipse senex renovet luctus et prodeat antro."

145

Finierat, lacrimisque genas atque ora Patulcis

Laverat; hic miserae comites et pectora duris

Planxerunt palmis, et saxa sonantia longo

Implerunt clamore et foemineis lamentis.

Tum senior gemitum ingentem dedit et scidit albam

150

Caniciem, simul hos effudit pectore questus:

"Arescat mihi ros et apes sua mella negarint,

Non, o non mihi cara favos quae deliquet uxor:

Torpescant flores, pomum mihi deneget arbos,

Non, o non mihi poma manu quae seligat uxor:

155

Squalescat seges et messem mihi culta negarint,

Non, o non cererem mihi quae mea ventilet uxor:

Arescant horti, frugem mihi deneget hortus,

Non olus o mihi quae, non quae mea tondeat uxor:

Torpescat focus atque ignes focus ipse negarit,

160

Non, o non mihi farra foco quae torreat uxor:

Dispereant fontes et aquas mihi deneget amnis,

Non, o non latices mihi quae mea misceat uxor:

Triste ruat coelo excidium pecudi atque capellae,

Non foetum dent armenta aut mulctralia succum,

165

Non, o non mihi lac quae cara coegerit uxor:

Infelix coelo exitium ruat, ut neque lanam

Vellera dent, nullae veniant ad licia telae,

Non, o non mihi texta manu quae neverit uxor:

Dira lues coelo ruat, et ruat altus olympus

170

Stragem agris, stragem arboribus, terraeque ruinam

Det super, et mediis tellus internatet undis,

Non uxor mihi cara domi, quae sarcula curet,

Non falcem quae acuat messi lignisque securim,

Non socia gratorum operum consorsque laborum,

175

Non, heu, quae defecta senis locet ossa cubili,

Cantanti non quae numeros et verba ministret,

Pulsantem non quae digitis iuvet et iuvet ore,

Non oculos quae claudat amans donetque capillis

Extinctum et lacrimis decoret miseranda sepultum,

180

Quae memor aeternumque vale, vale ad hostia dicat."

Haec Meliseus, et antro sese condit opaco;

Ex illo latet, et cura tabescit et annis.

Forsan et ipsa, Faburne, dies solabitur aegrum,

Mitescetque malum, nec tanta silentia frustra.

185

Nuper ad extremam, foribus quae proxima, myrtum

Non expressa quidem tamen est vox reddita: "Lauri,

Este mei memores; fontemque inducite lauris,

Naiades mihi cultae, et solem arcete hyacinthis."

Faburnus

Nuper et ad veteres citrios, dum tondet anethum

190

Vxor, et ipse simul mentam atque sisimbria purgo,

Suspirantem illum et querula cum voce ferentem

Intenti accipimus: "Longum o defleta, quid umbra

Nec mihi nocte venis, nec amica occurris imago?"

Huc aures, Cicerisce: vides quid corvus ab ipso

195

Impluvio, consuetus heri ploratibus ales,

Quid corvus secum incrocitet, meditetur et ore:

"Et manes meme fugiunt et vita gravatur;

Cur, o cur nostri non vos quoque poenitet, aurae?"

Ciceriscus

Quin aures veterem ad postem, qua ianua hiulca est,

200

Admoveo? Ipse sub haec coryleta, Faburne, maneto.

Faburnus

An potius, qua lotos et alticomae cyparissi

Triste gemunt scriptoque dolent in cortice cedri:

"Parcite, apes; nisi triste nihil de rore legetis;

Infecere mei rores et pabula questus."

205

Ah dolor, ah desiderium: non antra, nec horti,

Non imae valles, non silvae, aut flumina servant

Non monumenta senis; quin hic quoque signa dolorum

Tofus habet memor, et lacrimas, quas ebibit ante,

Nunc quoque gutta refert, referunt et saxa dolorem.

Ciceriscus

210

Ille quidem flet adhuc; sed multa, Faburne, levari

Posse monent, numerique monent et verba querentis,

Quaeque ipse in vultu speculans et voce notavi,

Dum vacuam in foribus discreto vimine texit

Fiscellam, et vario solantem se Orphea cantu

215

Coniuge cum socia pingit, memoremque querelam

Quencunque ad iuncum ingeminans miseratur amantem.

Mox subit: "O mea quisnam, heu quis mea vulnera curet?"

En audi: "Mihi cur, cur o mihi triste minatur

Iris ab exortu, moerent sata, luget et hortus?

220

Tandem, o tandem Aquilo nubes disperget et Austros.

Quinam, o qui desiderium et mea vulnera sedet?

Orpheaque Eurydicenque sequentem intexite, iunci,

Dum fiscella levi circumfrondescit acantho.

Saevit hiems dira, et pecori ferus ingruit aer,

225

Atque apibus tandem, o tandem mitescet et aer,

Et Zephyri ver diffundent; quaenam aura, quis aegrum

Solatur veris tepor, aut nova mulcet irundo?

Orpheaque Eurydicenque sequentem intexite, iunci,

Dum fiscella levi circumfrondescit acantho.

230

Arescunt coeli vitio atque uredine prata

Et silvis cecidere comae; tandem, o tandem himbres

Restituentque comas silvis et gramina pratis:

Quinam o restinguitque ignes et vulnera sanat?

Orpheaque Eurydicenque sequentem intexite, iunci,

235

Dum fiscella levi circumfrondescit acantho."

Haec senior, suetam interea nec spernit avenam,

Et pater exornat nymphis et mulctra Vacunae.

Faburnus

Non amnes, Cicerisce, aut haec quae flumina cernis

Decrescunt non usta calore, augentur ab himbri;

240

Post coeli tempestates pelagique procellam

Componunt sese fluctus, et nubila cedunt.

Tristitiae quoque meta sua est. Meliseus ab antro

Prodibit tandem segetis memor et memor horti,

Diluet et rastris curas et falce dolorem.

Ciceriscus

245

Quin potius, quoniam ver appetit et sua curae est

Insitio, falcemque illi cuneosque paramus?

Cortice quoque etiam lentescat vulnus et hudo,

Quae super ipse linens imponat glutina, libro.