3. AD FEDERICVM VRBINATIVM DVCEM,
CVM FILIAM NVPTVI TRADERET
Inclyte Dux, qui regna tenes in montibus umbris
Qua vetus Vrbinum domibus iuga vestit apricis,
Qua dedit antiquae nomen Sempronius urbi:
Sunt quibus accensi rutilantia sydera Martis
5
Audes animos bellique avidissima corda
Indiderint. Hi semper equos meditantur et ama
Bellica et ignaviae damnant longa ocia pacis.
Talis erat Telamone satus temerarius Aiax.
Talis Agenoridae Cadmi famosa propago
10
Mutua damnatum vertens in vulnera ferrum.
Centauri, Lapithaeque truces, saevique Gigantes,
Qui coelum aggressi manibus violare cruentis
Tentavere suo divos expellere e regno.
Talis extremis mundi Sertorius oris
15
Arma movens, talis Romanae conditor urbis
Romulus, impatiens oci, Mariusque Iughurtae
Victor, et Aemathiam tollens ad sydera gentem
Magnus Alexander Mauro metuendus et Indo.
Talis et aeternas iras qui parvus et arma
20
In genus Ausonium patri iuravit ad aras
Annibal, et Syllae impietas et Caesaris atrox.
Sunt qui pace magis gaudent, et bella perosi
Extollunt superum cultum, pronique per aras
Divorum reverenter eunt, vel honesta Minerva
25
Ocia sectati sub opaca silentia ruris
Diffugiunt, tacitique laris sub fornice pallent.
Sic Numa qui pati studium revocavit, et arma
Reppulit, atque Solon, Lacedaemoniusque Lycurgus
Vixit, et imbelli Salomon qui regna quiete
30
Auxit, et aethereo posuit nova templa tonanti.
Sunt quibus ingenium magis est commune paratum
Tam pacem quam bella sequi, sudare sub armis,
Et patriam curare domi, sic floruit Ancus,
Cunctatorque senex Fabius, sic Magnus, et ambo
35
Scipiadae, rigidusque CAto, Lucullus, et alto
Rex animo, qui post caulas et ovilia tandem
Regna subintravit sceptro Iudaea secundo.
Sic Cicero, sic Aemathiae cui gloria victae
Paulus, et Augustus terrae dominator et undae.
40
Vnus honor tantum primis et gloria simplex
Debita qui pacem solum coluere arma.
Sed quibus est utrumque decus, cinxere coronis
Tempora (tam foelix fuit bis fortuna) duabus.
Primatumque tenent. Humanae altissimus iste
45
Laudis apex, gens haec superis est proxima divis.
Hi sunt qui Heroes et Semidei appellantur.
Haec tua sors montis proles generosa Feretri.
Quod si forte suas innata modestia laudes
Horret, et ipse tuum non fers patienter honorem,
50
Da veniam me fama movet, non Vmbris tantum
Te miratur, habes ultra maris aequora a laudem.
Iam passim vulgata cano, quae Rhenus et Ister,
Quae longinquus Arar, quae fons audivit Iberi.
Ipsa canit... te virtus, tot bella gerentem
55
Quis nescire potest? Altis suspensa trophaeis
Ipsa sonant nobis tua facta silentibus arma.
Tu pacem, tu bella regiae, te iudice Mavors
Surgit, et ingenti furor excitat arma tumultu
Imperio Bellona tuo temperat iras
60
Aegidae deposita, sumpta modo fulminat hasta.
Arbitrio pax alma tuo sua vela gubernans
Te suadente venit, te dissuadente recedit,
Et modo luctu implens, cum vis, modo moenia risu.
Armatum saevoque diu te Marte furentem
65
Flaminei sensere Duces, et Tusca iuventus,
Cum Rubicon tua signa pavens vada concita voluit
In mare, et Adriaco trepidum caput abdidit alveo.
Et quando Herculeos ausus tentare labores
Oppida coepisti sublimibus ardua saxis
70
Littus ad Hetruscum, tunc te miratus euntem
Montanum per iter pelago allucentibus armis
Ad tua Tyrrhenus respondit classica Triton.
Te quoque pacatum, populisque humana ferentem
Iura Camoenarum magno chorus agmine cingit,
75
Et tua tecta pii tanquam veneranda poetae
Templa petunt, subeuntque lares quasi limina Phoebo
Sacra tuos, tanquam delubra horrenda Minervae.
In quibus et morum probitas et nescia falsi
Relligio pietasque habitant, ubi totus Olympi
80
Cursus, et astrorum leges, elementaque mundi
Naturaeque arcana patent, ubi cernitur omnis
Quid divina velit, quid sentiat Ethica virtus.
Nil tibi cum levibus Thyasis, tu Menades horres,
Tu Veneres, tu Ambubaias, Balatronibus aurem
85
Conspectumque negas. Tecum versatur Achilles,
Nestor, Alexander, sermo tuus, arma tuorum
Cultus, et astrorum motus, et mascula virtus.
O fortunatas gentes, o dulcia saecla
Quae sancti Ducis ora vident, quae tutae sub umbra
90
Tanti regis agunt sine sollicitudine vitam.
Vmbria numinibus (si vera fama) fuisti
Semper grata, vetus cum terrae incumberet omni
Illuvies illa undantis famosa profundi,
Sola immunis eras et ab aequore tuta colebas
95
Montanos apices, et libera fluctibus antra.
Id munus solenne Dei, sed principis huius
Praesidium sub quo tibi sunt Saturnia saecla
Non minus. O utinam similis fortuna per omnem
Pullulet Italiam, nec nos Lycaonia semper
100
Tempora conculcent, aetas semel aurea nobis
Omnibus et tali requies sub principe surgat.
Tu vero quem totus ager montanus adorat,
Cui pater inclinet caput Apoeninus apricum,
His brevibus claudi non indignabere regnis.
105
Aequa tuis tibi si meritis data regna fuissent:
Pigra gelu tibi serviret Moeotis, et Athlas,
Nilus, et Eoi Gangetica littoris ora.
Sed Deus angusto terrae tua limite clusit
Imperia, ut curis tua corda minoribus angat
110
Hic labor, ut coeli spaciis maioribus olim
Cum tibi fatales Lachesis concluserit annos,
Praesideas, regnoque illic meliore fruaris,
Regna ubi sollicitent nullis tua pectora curis.
Interea claris rebus tua floreat aetas,
115
Et reliquum coeli meritis eme, respicit actus
Iuppiter humanos. Alto tuus aethere sudor
Scribitur, et patriae vigilans tua cura saluti.
Sed ne festa meae tardent Hymenea Camoenae,
Flectat iter, veniatque volans ad littora cymba.
120
Ite maritales thalamos, Iunone secunda,
Ite avibus celebrate bonis, concordia iungat
Vna duos animos, sicut duo corpora Iuno.
Sed tamen et sanctum memores estote pudorem
Non abigi taedis. Scelus est sine lege voluptas.
125
Et sancta est cum lege Venus, si sancta futura est
Posteritas, sanctos primum decet esse parentes.
Qui viret in soliis venit ab radicibus humor,
Et patrum in natos abeunt cum semine mores.