Antonio Tebaldeo carmina 34

Testo base di riferimento: S. Pasquazi, 1966

Cura dell'edizione digitale: M. Sartor; I. Tomei, 2022


De humana miseria ad Ripam praeceptorem optimum

 

Heu genus infelix hominum miserandaque vitae

      Taedia, sors omni condicione minor,

Stirps invisa deis, naturae invisa parenti,

      Quae potius dici saeva noverca potest.

5

Caetera contectis veniunt animalia membris,

      Et nullum tanto de grege veste caret.

Taurus, aper saeta, villo circumdatur ursus,

      Defendunt tenerum vellera densa pecus.

Squama operit madidos pisces, data pluma volucri,

10

      Et librum, quo se vestiat, arbor habet.

At nullo mortale genus velamine tectum

      Pregnanti matris prosilit ex utero,

Ac primum maestis lacrimans ferit astra querelis,

      Venturi augurium certaque signa mali.

15

Tecta dedit natura feris: haec incolit antrum,

      Dumosam in silvis invenit illa casam.

Nos aliena opus est conducere tecta quotannis,

      Sumptibus aut magnis aedificare domum.

Victum illis facilem tribuit, nos semina terrae

20

      Spargimus, et forti findimus arva bove.

Saepe etiam tellus caelo vitiata recusat

      Debita cultori praemia ferre suo.

Ille petit positos extremis finibus Indos,

      Currit et exigua per freta vasta trabe.

25

Alter servitio corpus submittit, et alter

      Exercet rabidi iurgia saeva fori.

Hic rigidum emollit calida fornace metallum,

      Hic rauco pueros edocet ore rudes.

Quisque suo indulget studio toleratque labores,

30

      Letiferam ut possit pellere ventre famem.

Ordine quaeque suo servant animalia pacem,

      Vnaque mens illis haeret et unus amor.

Non aper instat apro, non praedam ex tigride tigris

      Quaerit, et immites pax ligat alma lupos.

35

Sed canis insequitur leporem, cervamque leones:

      Dissimiles tantum concitat ira feras.

Ast homines uno pariter de semine nati

      Inter se nullo proelia fine gerunt.

In patrem tendit natus, rarique verentur

40

      Cognata horrendas tingere caede manus.

Parvum mater Ityn, fratrem Medea necavit,

      Combussit natum Thestias ipsa suum.

Thebanos sileo fratres quos caeca libido

      Regnandi infanda iussit obire nece.

45

Sed quantis subiecta iacent humana periclis

      Corpora? quam multis cladibus acta dolent?

Hic saevos patitur laterum capitisque dolores,

      Hunc chiragra, ast illum dura podagra premit.

Hunc vomicae vexant, sitis insatiabilis illum,

50

      Hunc variis agitat febris acerba modis.

Nam modo frigidior Rhiphaeis montibus illa est,

      Aestuat aetnaeo nunc magis illa iugo.

Tertia saepe dies illam, nunc quarta reducit,

      Nunc aegrum assiduis ictibus illa ferit.

55

Sed prius immensi dabitur vaga sidera coeli

      Et rubri gemmas enumerare maris,

Quam possim varias pestes et cuncta malorum

      Semina carminibus inseruisse meis.

Vlcera bina meos torquent languoribus artus,

60

      Nec datur afflictis sensibus ulla quies.

Putrida corrupto sanies e corpore manat,

      Fortior et vires suscitat usque dolor.

Nox obscura negat, nec non lux clara soporem,

      Tristia sunt misero tempora quaeque mihi.

65

Auferor huc illuc, nec tantum tygris abactis

      Foetibus, aut Baccho plena puella furit.

Quid prodest igitur caelesti e culmine mentem

      Ducere, et erectum tollere ad astra caput?

Mallem ego silvestres pecudum de more per agros

70

      Errare, aut nullis sensibus esse lapis.

Sed gravius tamen urget amor, subit ille medullas

      Acrior, et nostro vulnera corde novat.

Durius hoc morbo nihil est mortalibus aegris,

      Nec pestis toto tetrior orbe manet.

75

Ipsa alios quoscumque levat medicina dolores:

      Solus quae fecit vulnera sanat amor.

Hoc natura malum cunctis animantibus infert,

      Omnibus hac tantum parte noverca fuit.

Vrit aves, urit pisces animosque ferarum,

80

      Atque hominum rigidus pectora figit amor.

Saepe deos etiam coelo deducit ab alto,

      Nec iuvenes tantum, sed rapit ille senes.

Testis es ipse meae moderator, Ripa, iuventae,

      Quo duce musarum dulcia castra sequor.

85

Sis licet annosae defessus mole senectae,

      Xanthia ferventi te tamen igne tenet.

O quam discipulo felicior ipse fuisti:

      Tu iuvenis flamma factus es, ipse senex.