Daniele Fini carmina 20

Testo base di riferimento: S. Pasquazi, 1966

Cura dell'edizione digitale: M. Sartor, 2023


Ad Gloriosam Virginem Dei Matrem

 

Siderei Regina poli, spes unica mundi,

      Stella procellosi portus, et aura maris,

Dum vovet hic alius tibi surda per aequora remex

      Prospera per tumidas flamina sentit aquas.

5

Vidi ego nudatam remis in littore puppim

      Quae fuerat rapido per freta pulsa noto;

Nam mare per Superum iuvenes duo forte relicto

      Illyrii portu lintea tensa dabant;

Orta procella freto est, mox unda impellitur unda;

10

      Non exspectato turbine vela tument;

Ebria ter frustra ratis evomet aequor in aequor,

      Epotas frustra concha refundit aquas;

Vincitur ars vento; quod numquam deficit ulli

      Praesidium poscunt, candida Virgo tuum;

15

Parva vovent humili iactati dona sacello

      Laurati; per te salvus uterque fuit;

Munus in Adriaco mox litore puppe relicta,

      Ad tua nudato templa tulere pede.

Sic mea promisso valuerunt pectora voto,

20

      Et tibi Laureta munus in aede tuli.

O sacra christicolis aedes veneranda, subintrat

      Nudatis genibus quam vice quisque pedum.

Nam tua te peperit genitrix hoc Anna sacello,

      Quod thalamus patria Nazareth urbe fuit;

25

Quo te aluit mater, tibi quo mandata Tonantis

      Nuncius aetherio missus ab axe tulit;

Quo tuus et vixit bissenis Filius annis:

      Qui fuit hoc alitus conditor orbis erat.

Filius omnipotens postquam divinitus aulam

30

      Sideream petiit, destituitque solum;

Cognita discipulis thalamo misteria tanta

      Gesta tuo, hunc libuit rite dicare tibi;

Et sacra coeperunt celebrari hic mystica laude

      Divina, et sanctis tura cremare focis.

35

Virginis effigies eadem, quae cernitur aede,

      Iconica est, Lucae facta magisterio.

Christicolisque tuo veneraris Diva sacello,

      Et tua turicremis ignibus ara calet.

Sed Maomethaeis, Galilei cultibus inde

40

      Impliciti, cultum deseruere tuum;

Litus in illyricum castello fluminis istinc

      Fertur ab angelica mox sacra cella manu;

Atria restiterant, thalami, penetrale, culina,

      Porticus et patriae caetera claustra domus.

45

Dum tibi non curat votivas ferre tabellas

      Incola, dum vera religione caret;

Nec pia tura focis tribuit, nec visitat aram,

      Trans freta caelesti fertur at illa choro.

Nobilis haec Dominae Lauretae lucus in ora est,

50

      A qua Laureti nomina templa tenent;

Ricina cui patria est (romana colonia quondam)

      Ricina picena quae regione subest.

Lata sedent denso sacrata cubicula luco

      Hac recubant avidis vix adeunda feris;

55

Finitimos mox fama ciet, iuvenumque senumque

      Per nemus obscurum maxima turba ruit;

Semita non fuerat, subito pede semita nudo

      Fit nova, mundatur cespitibusque solum.

Huc variis venere viri regionibus orti,

60

      Mundati et nudo procubuere genu;

Dona tulere tibi populis testantia cunctis,

      Semineces per te mox valuisse viros.

Aurea praedones iugulato gutture carpunt

      Munera, denudant corpora caesa virum;

65

Turba frequens gravido timide tenebrosa subibat

      Antra sinu, nullos sed timor ille fugat;

Densior et celeris solitoque frequentior arae

      Postposito mortis dona timore tulit;

Sed pia tu mundi per te Regina necari

70

      Hac tantis non vis caedibus arte viros.

Angelicos nutus tuus admonet ire ministros,

      Hoc tremuit nutu signifer axe polus.

Ite, meum, dixti, vos hinc auferte sacellum,

      Ne sit furtivae causa quibusque necis.

75

Vix ea; Virgineis mox iussis paruit, illud

      Et tulit in montis turba ministra iugo:

Inscius intravit lucum oraturus ad aram;

      Quam cupit, hanc nudo cernit abesse solo.

Suspicit, excelso videt hanc in vertice, turba

80

      E nemore acclivis mox iuga montis adit;

Mirantur populi, miratur et incola montis;

      Prae nimio stupidus quisque favore tremit.

Gemmea fert unus, fert alter et aurea dona:

      Hic tibi mox donis accumulantur opes.

85

Perniciosa fames auri, sitibundaque pestis,

      Quid premis innumeros insidiosa viros?

Hinc oritur geminos inter discordia fratres,

      Vult coacervatas unus et alter opes.

Hic ait: hic vertex, residet quo Virginis ara,

90

      Non tuus est, meus est. Hoc ait alter idem.

Dira movent pariter convitia, iurgia, lites;

      Fit locus ingluvie litigiosus opum.

Vincula ne per te fiant enodia fratrum,

      Hinc fert hanc caeli iussa ministra cohors;

95

Publica nota via est, excelsa cacumine montis,

      Fertur in hanc aedes mox tua sacra viam.

Hic sedet, hic toto confers miracula mundo,

      Et celeri hic miseris auxiliaris ope.

Finitimi cernunt nullo fundamine cellam,

100

      Ne ruat haec terra deficiente timent.

Corticis hanc instar cupiunt circumdare muro,

      Propositi votum mox sequiturque sui.

At novus hic paries priscum veneratus, hiatu

      Emisso, immundum retulit inde pedem.

105

Vidimus has stupidi rimas hinc inde patenter,

      Et thalamum et sanctae Virginis ora simul.

Vidimus infirmi sanatos corporis artus,

      Vidimus incolumi hinc hos et abire pede;

Et genibus solidis qui se conatibus ullis

110

      Flectere non poterat, flectitur ille tibi.

Hic voluisse viros baculi testantur adunci,

      Picta tabella caput, pendula cera pedes;

Quin etiam si quis pendentes viderit uncos,

      Viderit et manicas, remigis et pedicas,

115

Coctilibus pilis pendentes, mille cathenas,

      Et gladios, clavos, spicula, tela, sudes,

Naufraga vela tholis, remos et transtra, rudentes,

      Et consternatis esseda fracta feris,

Ex chalybe et galeas, loricas, scuta, secures,

120

      Dicet: non Mariae, sed locus iste fabri est.

Totque fluentino testantur munera templo

      Servatos homines, vela quot aequor habet.

Aede suburbana vidi miracula, ripa

      Quae structa est nostra sedulitate Padi;

125

Plurima sub ramis vidi miranda salignis,

      Hinc ea mox nostro est aedificata solo.

Tot tibi sunt subito delubra erecta per orbem,

      Pisciculos Arnus, quot tenet Hybla favos.

Quae mihi natalem tribuit Ferraria, plura

130

      Instaurata tenet, plurima saepe novat.

Binaque non multis fundantur mensibus, unum

      Infera qua fuerat porta, superna patet;

Alterius struitur paries ubi Principis arx est,

      Vrbis in extremo margine ad Eridanum.

135

Arx nova dicta Ducis, tua dicitur arx sed Olympi,

      Cui Padus, huic caeli rivus amoenus aquae est.

Nil nisi fulmineo tutatur at illa fragore,

      Quo sine quisque fit hac tutus in arce tua.

Suffugium miseris nostro nunc annue voto;

140

      Fer mihi, sum Daniel, sum tibi servus, opem.

Supplicis exaudi gemitus, suspiria, questus,

      Et mihi, quam miseris, protinus affer opem.

Subsidium nulli mitissima ferre recusas,

      A te contrito dommodo corde petat;

145

Tu potis es procul hinc diram depellere pestem,

      Vt sit te nobis praeside parta salus;

Anxia fit geminis Ferraria cladibus, orbis

      Paene quibus totus fit lue fitque fame;

Tot viciae et lolium cereris miscentur acervo

150

      Exiguo, ut nulli sit data vera seges.

Triticeo pro pane faba est vilisque phaselus,

      Solaque pauperibus coctilis herba cibus.

Nil nisi sicca, cutis vestit mortalibus ossa,

      Deforme impexo fit quoque crine caput;

155

Quisque fit invalidus ieiuno ventre, per urbem

      Mortua sunt dira corpora multa fame.

Protinus hanc tacito furtim contagio gressu

      Ingruit, et quae sunt semisepulta necat;

Illa viros sternit validos, qui viribus aequant

160

      Atlantem, iuvenes perdit, et illa senes.

Iuncta cadaveribus vix sufficit area sacris

      Aedibus, his etiam vix sacra fana vocant.

Supprime lora lues, inhumata cadavera ne sint,

      Christicolas tellus neve profana tegat.

165

Nam Pater Omnipotens sontes ulciscitur omnes,

      Insontes iisdem vulneribusque cadunt.

Seminat ardentes papulas discrimine nullo,

      Inguina furtive reptile virus init.

Pustula quin etiam, febris, tonsilla, parotis,

170

      Glandula mortales et sacer ignis edunt.

Vlceribus divis nulla his medicina medetur;

      Praemoritur medicus, dum petit aeger opem.

Corpora foeda vehunt inhonoro funere plaustra,

      Indefleta locus plurima solus habet.

175

Nulla sacerdotum comitatur turba cadentes,

      Vt mos funeribus pompa nec ulla datur.

Nec David altisonos alternat cantibus ullis

      Vnicolor monachus, versicolorque modos.

Ob scelerum noxas irascitur Arbiter orbis;

180

      Nos contra his pressos fulmina dira iacit.

Namque superbus in hac residet, fur, invidus urbe,

      Sacrilegus, praedo, seditiosus, atrox;

Deditus hac epulis, raptor, furibundus, adulter,

      Hac capitis reus est, ultor, avarus, iners.

185

Prostat et hac meretrix multo mercabilis aere,

      Hac quoque cum draucis urbe cinaedus inest.

Impulsus Deus his ultricia sumere tela,

      Letifero sternit vulnere quosque pari.

Sed magis irritat mundi blasphemia Regem,

190

      Lingua venenoso dum iacit ore nefas.

Non audita prius ditis convitia verbis

      Expuit in Superos vir, puer atque senex.

Blasphemi Alphonsus linguam compescere curat,

      Transfixa haec clavi cuspide saepe fuit.

195

Fulminat in superos ultrici haec saucia ferro,

      In te spurca iacit quaeque nefanda potest.

Numina qui scelerat deglutiat atra vorago,

      Impuro ignitus stridat in ore chalybs;

Corruat aut patulo telluris chasmate; saltu

200

      Praecipiti e celsa turre ruatve salo;

Temporis atque ferat sterili dispendia solus,

      Vlceris et rabiem sentiat inguinibus;

Det merito solus poenas, solusque reatus

      Exitium ferat hic et luis atque famis;

205

Sons etenim multis insontibus officit unus:

      Iratus fulmen nam Sator orbis habet.

Rerum opifex si vult ulcisci crimina mundi,

      Vltaque vix partem dextera inermis erit;

Saepe lacessitus scelerum molimine vasto

210

      Sustituit Dominus fulmina ture dato.

Grandibus admissis Ninivitas firma Tonanti

      Vt luerent poenas, perdere cura fuit;

Induitur sacco peccator, vescitur herbis,

      Fert Iona admonitus tura precesque Deo.

215

Propositum is revocat solita pietate misertus

      Horum, flagiferam sustinuitque manum.

Rex David ingemuit simulac est factus adulter,

      Et faciem simulac est homicida, scidit.

Hisque Redemptoris nostri clementia mota est,

220

      Suscepit lacrymas ingenuasque preces;

Iamque cruentato prostraverat Angelus ense

      Israelitarum millia multa virum.

Hierusalemque dein sternit mucrone; misertus

      Mox Deus excidii: dextera cesset, ait;

225

Quam Siclis Regi sexcentis vendidit Horman,

      Arae supposita est area lata novae.

Sacrificus super hanc holocaustum fert David orans

      Numen, placata est protinus ira Dei.

Aureus est populo vitulus, quia cultus eidem,

230

      Hunc contra Domini canduit ira sui.

Hos Deus actutum vult perdere, pro quibus orat

      Moses; ultrices distulit ira manus.

Orbis in auctorem populus dum murmurat idem,

      Quod plurimum longo tempore nectar edat,

235

Optatis, quod non vescatur carnibus unquam,

      Cum sit de supero nausea facta cibo;

Mox extrema Deus castrorum ulciscitur igne;

      Qui subito exstinctus Mose precante fuit.

Lactentem Domino Samuel vix obtulit agnum,

240

      Pro populo Samuel vota secunda tulit.

Mose precante dies post septem lepra perempta

      Est, Mariae ob noxam, quam tulit ipsa loquax.

Percusso ignitis serpentibus ira quievit,

      Pro populo hoc etiam Mose precante, Dei,

245

Aeneus est factus serpens; si conspicit illum

      Saucius infirmo corpore, sanus abit;

Ad Dominum precibus Moses, et frater acerra,

      Iram pro populo sustinuere Dei.

Nuntiat Ezechiae mortem quam filius Amos,

250

      Aeger is a Domino mox prece poscit opem;

Oranti omnipotens ter quinos contulit annos,

      Rege et ab Assyrio libera colla dedit:

Rex Achab insontis laetatur funere Nabot,

      Illius ut per vim vinea rapta foret;

255

Admonitus gemuit, sacco vestitus, et inde

      Neglexit facili nec Deus aure preces;

Claviger intrepida Dominum ter fronte negavit,

      Cui venia, ob lacrimas, inde tributa fuit.

Magdalena pedes Domini prostrata rigavit,

260

      Tot lacrimis, mentem diluit ipsa quibus.

Immemor offensae, scelerum si poenitet illum,

      Sic ait ore Deus Ezechielis, ero;

Nosque precaturos docuisset talia frustra;

      Dimittas nobis debita nostra, Deus;

265

Ni totiens clemens vellet succurrere lapsis,

      Erratis quotiens ingemuere suis.

Virgo decus mundi si nos peccavimus omnes,

      Nos omnes scelerum poenituisse puta.

Anxia contrito fert hic suspiria corde;

270

      Hic caput, hic pectus perculit, ille genas;

Hic passim lamenta sonant, sunt undique questus,

      Ieiuna est parco maxima turba cibo:

Temporibus per te succedant gaudia nostris,

      Nubibus ut sudum, noctibus utque dies;

275

Larga redundabit clementia caelitus ad nos,

      Et procul hinc fugiet vis luis atque famis.