31. ad augustissimum dominii Veneti decemviratum
de laudibus Ioannis Antonii Danduli,
Spalatinae urbis provisoris dignissimi

Curia sancta virum bis quinque, tremenda potestas,

      Cuius in arbitrio stat dicionis apex,

Illud et imperium Venetorum nobile patrum,

      Quo nihil in toto clarius orbe viget,

5

Quod super Hesperios fines protenditur et quod

      Iam super Eoos fert sua signa polos:

Di tibi barbaricos, ut consuevere, triumphos

      Dent, precor, et celsum tollere in astra caput;

Dent tibi victrices volitare per aequora puppes

10

      Terrarum et titulis subdere regna tuis;

Di tibi Romuleas praestent superare secures

      Fascibus aetherios et penetrare polos.

Longa tuis superi concedant saecula rebus,

      Sit tua perpetuo fama decore nitens.

15

Quandoquidem nostris tanta est conatibus impar

      Gratia, mortali non referenda sono;

Quandoquidem gerimus non sufficientia vento

      Carbasa, tam tumidis quando gravamur aquis:

Auspice te tali, provisor Dandulus urbem

20

      Missus in hanc nostram tot bene facta gerit.

Auspice te felix ridet Fortuna benigne

      Aspalato, fuerat cuius acerba modo.

Moenia semirutis pendebant turribus, ecce

      Quae modo consurgunt tempore structa brevi.

25

Credendum est Phoebum nec non Amphiona muros

      Argutae ad numeros aedificasse lyrae,

Suspicimus si nos miro properamine molem,

      Surgere inauditae nobilitatis opus;

Suspicimus si nos annorum mille laborem

30

      Sumptibus et modicis crescere forte brevi.

Quem non tempus edax, tormenta nec hostica laedent,

      Nec poterint falsi vertere ad ima doli.

In somnis magico seu quis cantamine talem

      Cerneret, erectus cernitur iste labor.

35

Nil mirum: veteres quod constituere canoris

      Fidibus, ecce facit, Dandule, lingua tibi;

Dulcedo et populus facit hoc tibi deditus iste,

      Hoc faciunt mores ingeniumque tibi.

Quo loca tam tetricae regionis dura gubernas,

40

      Gentis inhumanae quo fera corda domas.

Maxima continuae facit hoc vigilantia curae,

      Hoc labor, anxietas, sollicitudo facit.

Qua struis haud aliter nostri fundamina muri

      Perpetuo quam si sint habitanda tibi.

45

Quisque salute sua iam desperaverat: ecce

      Vivimus amoto tam procul urbe metu.

Otia Danduleo blandissima munere pacis

      Arbore sub patula carpimus ecce bonae.

Nusquam Turcus adest pictos nec cernimus hostes,

50

      Quis satis est proprias si tuerentur opes.

Pignora diripimus quorum patriosque penates,

      Quosque timebamus, saepe timore pavent.

Ecce perhorrescunt confinia nostra latrones,

      Sollicita capti sedulitate modo.

55

Hac regione locus nocuis fuit: ecce tremiscit

      Mens mala, criminibus noxia poena datur.

Vir probus et si quis fuerit virtutis amator

      In pretio nusquam nobiliore manet.

Laudibus aetheriis prudens vir ponitur astris,

60

      Quibus in propria conditione manet.

Dandulus aequata sustentat pondera lance,

      Hic cui plus iusta, parte rependit onus.

Omnia clementia, summa gravitate magistra,

      Qui ratione, fide consilioque facit.

65

Lucida frons et quae possent hilarare tenebras

      Lumina nil nigrum nos meminisse sinunt.

Omnia magnifico facit hic clarescere vultu,

      Omnibus arridens, omnia laeta facit.

Fata vices versant: non semper nubila caelum

70

      Obducunt, iugibus non ruit imber aquis;

Horrida non semper furiantibus aequora ventis

      Spumescunt, uno non furit unda modo.

Sic miseris non est fortunae numen acerbum

      Semper, at obruerat quo magis, ecce favet.

75

Post pluvias nitidi spectanda est gratia solis

      Et solet a maesto laeta venire dies.

Ecce fovet nostras fortuna benignior oras,

      Laeta Salonaeum possidet hora solum.

Carior est quando res frumentarias nobis

80

      Dandulus accepit. Vix bene navis adest,

Exsultant sine fine senes puerique puellae,

      Congeminant faciles ad sua vota deos:

"Dii te felicem praestent, felicia nobis

      Saecula multiplici qui facis officio.

85

Di faciant, patrias postquam remeabis ad oras

      Et perages quae tu gesseris ante ducem,

Dandule, sublimis surgat tibi tota senatus

      Curia et excelsi principis altus honos.

Collaudent generosa tuae gestamina famae,

90

      Hinc referant meritis praemia digna tuis."

Quid bona tot tandem, felix o curia, narrem,

      Hunc populum vinxit Dandulus iste quibus.

Disiecerat quanta sed cum pietate penates

      Et nonnullorum, lignea tecta, domos

95

(Publica privatis praeponens commoda damnis,

      Vt faciunt hi quos durius urget onus).

Ordine dehinc alias recto construxerat aedes,

      Pro quibus ecce lares et nova tecta dedit.

En tabulata nitent, miseris solacia rebus,

100

      Candidae perspicua stant regione casae.

Est locus Adriaca nulli penetrabilis ora,

      Arduus excelsis undique culminibus;

Terribilis, longo porrectus in aera dorso,

      Horrifer aeterna stat nive cuius apex.

105

Vnica Dalmatiae spes et tutela salutis,

      In primis nostrae pacis amoena quies.

Separat hinc nostras montanis collibus oras,

      Inde tenet Turca cum regione solum.

Est ubi continuis exercita corpora bellis

110

      Mos dare seu celeres exagitare feras.

Stramineis habitare casis et vivere rapto

      Alpe sub aeria gens truculenta solet.

Gens assueta diu nulli parere, leonis

      Ante pedes tandem concidit illa boni.

115

Politiam veteres quondam dixere parentes,

      Haec fuit externum nescia ferre iugum.

Venerat hos inter colles saevissima quaedam

      Seditio, nobis heu nocitura tamen.

Nam timor omnis erat, ne dum discordibus armis

120

      Bella gerunt, hos in barbara turba ruat.

Sic nostra ex horum pendebat vita ruina

      Forsan et Illyrici littoris omne solum.

Dandulus hanc dulci lenivit voce, quietam

      Restituit Veneta sub dicione plagam.

125

Evaluit populos e duro robore natos

      Dandulus alloquio conciliare suo.

Horum discordes gravitate coercuit iras,

      Ardebat quae iam flamma, sepulta iacet.

Res mira, o nullos aetas moritura per annos,

130

      Praemia posteritas fac precor ista legat.

Saxea magnificus lapidosi culmina montis

      Dandulus ecce regit, corda ferina domans.

Mittere deberes, celeberrima curia, tales

      Saepe duces nostris urbibus immo patres.

135

Nam sumus in misera positi quam sorte, videtis,

      Mergitur et quanto nostra carina salo.

Firma satis fuerat quondam Pagaseia puppis:

      Fracta sub aequoreis haec tamen isset aquis,

Ordine clavigeri si non prudentia Tiphis

140

      Vela daret, tumidis exsinuanda notis.

Dic ubi Thessalici non exeat gloria currus,

      Gloria Dardania sanguinolenta nece:

Automedonteis nisi concitaretur habenis,

      Illius forsan mentio nulla foret.

145

Nos quoque qui liceat non sumus in ordine tales,

      Grandibus ut parvas aequiperemus opes:

Quid sine conspicuo faceremus munere tanti

      Rectoris, tanto quid foret absque duce?

Oppida, regna, plagae, cunctarum culmina rerum

150

      Scitis ut attendunt a sapiente regi.

Hoc tibi longa dedit summi experientia regni,

      O decus, o Venetae firma columna togae.

Quare age, consensu mundi, quo sceptra gubernas

      Et facis addictam Solis utramque domum,

155

Quo socias sacrum diadema binominis Istri,

      Quo ducis ignoti Persica Bactra reges:

Effice, supplicibus palmis, procumbimus, oro,

      Effice quam potis est, gens Spalatina rogat,

Ne bonus a nostra discedat Dandulus urbe

160

      Tam cito, si populi quae tibi cura tui est.

Sin autem nequeas, ipsum ad maiora reservans,

      Di faciant patriae magna daturus eat.

Felix, o nimium felix, cui sorte sub umbra

      Contigerit tanti vivere posse viri!

165

Quem Spalatum, donec stabunt monumenta Salonae

      Clara Dioclitiae, tollet ad astra vetus.

Donec honorati stabunt vestigia muri,

      Nulla dies, nullus quem reticescet honos.