Nunc autem linguae studium moremque loquendi,

Quem vates Musaeque probent atque autor Apollo

Expediam, curam extremam finemque laborum.

Discendum indicia et verborum lumina quae sint

5

Munere Pieridum lustrandis addita rebus.

Ne te opere incepto deterreat ardua meta,

Audendum, puer, atque invicto pectore agendum.

Iam te Pierides summa en de rupe propinquum

Voce vocant viridique ostentant fronde coronam

10

Victori atque animo stimulos hortatibus addunt.

Iamque rosas calathis spargunt per nubila plenis

Desuper et florum placido te plurima nimbo

Tempestas operit gratumque effusus odorem

Ambrosi liquor aspirat divina voluptas.

15

Verborum in primis tenebras fuge nubilaque atra.

Nam neque (si tantum fas credere) defuit olim

Qui lumen iucundum ultro lucemque perosus

Obscuro nebulae se circumfudit amictu,

Tantus amor noctis, latebrae tam dira cupido.

20

Ille ego sim cui Pierides dent carmina Musa

Lumine clara suo, externa nihil indiga lucis.

Nec tamen id votis optandum denique magnis.

Ipse volens per te poteris; vis daedala fandi

Tot se adeo in facies, tot se convertit in ora,

25

Mille trahens varia secum ratione colores.

Mille modis aperire datur mentisque latebras

Quique latent tacito arcani sub pectore motus.

Si tibi, dum trepidas, non has successerit et lux

Non datur hinc, te verte alio lumenque require

30

Nunc hac nunc illac, donec diffulserit ultro

Claraque tempestas caelo radiarit aperto.

Quin etiam angustis si non urgebere rebus,

Cum fandi tibi mille viae, tibi mille figurae

Occurrent, tu mille vias, tu mille figuras

35

Nunc hanc nunc aliam ingredere et mutare memento

Iamque hos iamque alios haud segnis sumere vultus

Nempe inde illectas aures immensa voluptas

Detinet et dulci pertentat pectora motu.

Ergo omnem curam impendunt ut cernere nusquam

40

Sit formas similes, naturae exempla sequuti,

Dissimili quod sint facie quaecumque sub astris

Vitales carpunt auras, genus omne ferarum

Atque hominum, pictae volucres mutaeque natantes.

Nonne vides, verbis ut veris saepe relictis

45

Accersant simulata aliundeque nomina porro

Transportent aptentque aliis ea rebus ut ipsae

Exuviasque novas res insolitosque colores

Indutae, saepe externi mirentur amictus

Vnde illi laetaeque aliena luce fruantur

50

Mutatoque habitu, nec iam sua nomina mallent?

Saepe ideo cum bella canunt, incendia credas

Cernere diluviumque ingens surgentibus undis.

Contra etiam Martis pugnas imitabitur ignis,

Cum furit accensis acies vulcania campis.

55

Nec turbato oritur quondam minor aequore pugna

Confligunt animosi Euri certamine vasto

Inter se pugnantque adversis molibus undae.

Vsque adeo passim sua res insignia laetae

Permutantque iuvantque vicissim et mutua sese

60

Altera in alterius transformat protinus ora.

Tum specie capti gaudent spectare legentes.

Nam diversa simul datur e re cernere eadem

Multarum simulacra animo subeuntia rerum.

Ceu cum forte olim placidi liquidissima ponti

65

Aequora vicina spectat de rupe viator,

Tantum illi subiecta oculis est mobilis unda;

Ille tamen silvas interque virentia prata

Inspiciens miratur aqua quae purior humor

Cuncta refert captosque eludit imagine visus.

70

Non aliter vates nunc huc traducere mentes

Nunc illuc animisque legentum apponere gaudet

Diversas rerum species, dum taedia vitat.

Res humiles ille interea non secius effert

Splendore illustrans alieno et lumine vestit

75

Verborumque simul vitat dispendia parcus.

Hunc fandi morem (si vera audivimus) ipsi

Caelicolae exercent caeli in penetralibus altis,

Pieridum chorus in terras quem detulit olim

Atque homines docuere deum praeclara reperta.

80

Illae etenim Iovis aetherea dicuntur in aula

Immixtae superis festas agitare choreas

Et semper canere alternae Phoebique fruuntur

Colloquio vatumque inspirant pectora ab alto.

Nec tamen haud solis fugit haec me nota poetis,

85

Verum etiam autores alii experiuntur et audent,

Praecipue orantes causas fandique magistri,

Seu sontes tendant legum compescere habenis,

Seu caros cupiant atris e mortis amicos

Faucibus eripere et defletos reddere luci.

90

Quin etiam agricolas ea fandi nota voluptas

Exercet, dum lata seges, dum trudere gemmas

Incipiunt vites sitientiaque aeheris imbrem

Prata bibunt ridentque satis surgentibus agri.

Hanc vulgo speciem propriae penuria vocis

95

Intulit indictisque urgens in rebus egestas.

Quippe ubi se vera ostendebant nomina nusquam,

Fas erat hinc atque hinc transferre simillima veris.

Paulatim accrevere artes hominumque libido

Quodque olim usus inops reperit nunc ipsa voluptas

100

Postulat, hunc addens verborum rebus honorem.

Sic homines primum venti vis aspera adegit

Vitandique imbres stipulis horrentia tecta

Ponere et informi sedem arctam claudere limo.

Nunc altae aeratis trabibus pariisque columnis

105

Regifico surgunt aedes ad sidera luxu.

Parcius ista tamen delibant et minus audent

Artifices alii, nec tanta licentia fandi

Cuique datur, solis vulgo concessa poetis.

Nempe pedum hi duris cohibentur legibus et se

110

Sponte sua spatiis angusti temporis arctant;

Liberius fas campum aliis decurrere apertum.

Sacri igitur vates facta atque infecta canentes

Libertate palam gaudent maiore loquendi

Quaesitique decent cultus magis atque colores

115

Insoliti, nec erit tanto ars deprensa pudori.

Crebrius hi fando gaudent super aethera miris

Tollere res (nec sit fas tantum credere) dictis.

It caelo clamor, tremit omnis murmure Olympus.

Nec mora, bis vocem ingeminant urbisque ruinas

120

Fataque proeliaque et sortem execrantur iniquam,

"O pater, o patria, o Priami domus inclita quondam"

Clamantes "cecidit, pro Iuppiter!, Ilion ingens".

Quid cum Neptunum dicunt mare, vina Lyaeum

Et Cererem frumenta patrumque e nomine natos

125

Significant memorantque urbes pro civibus ipsis?

Atque ideo timor attonitos cum invaserit Afros,

Africa terribili tremet horrida terra tumultu.

Nec deerit, tibi pro fluviis proque omnibus undis,

Pocula qui pressis Acheloia misceat uvis.

130

Ecce autem subitis conversi vocibus ultro

Saepe aliquem longe absentem desertaque et antra

Et solos montes affantur; saepe salutant

Silvasque fluviosque et agros sensuque carentes

Speluncas, velut haec sint responsura vocata

135

Et vos, o vacui, compellant nomine, saltus.

Praeterea verbis inimicos addere sensus

Oppositis, dum dissimulant aliudque videbis

Saepe loqui atque aliud simulata condere mente.

Egregia interea coniux ita nocte suprema

140

Deiphobo fidum capiti subduxerat ensem;

Nec minus insignis Drances, cum stragis acervos

Tot dedit et claris insigniit arva trophaeis.

Quid sequar ulterius, quanta dulcedine captas

Detineant aures, vocem cum rursus eandem

145

Ingeminant, modo non verborum cogat egestas?

Pan etiam Arcadia neget hoc si iudice praesens,

Pan, etiam Arcadia dicam te iudice vanum.

Haec adeo cum sint, cum fas audere poetis

Multa modis multis, tamen observare memento

150

Si quando haud propriis rem mavis dicere verbis

Translatisque aliunde notis longeque petitis,

Ne nimiam ostendas quaerendo talia curam.

Namque aliqui exercent vim duram et rebus iniquis

Nativam eripiunt formam indignantibus ipsis

155

Invitasque iubent alienos sumere vultus.

Haud magis imprudens mihi erit et luminis expers

Qui puero ingentes habitus det ferre gigantis,

Quam si quis stabula alta 'lares' appellet 'equinos',

Aut 'crines magnae genitricis' gramina dicat.

160

Praestiterit vero faciem, spolia et sua cuique

Linquere et interdum propriis rem prodere verbis

Indiciisque suis, ea sim: modo digna Camoenis.

Res etiam poteris rebus conferre vicissim

Nominibusque ambas verisque suisque vocare,

165

Quod faciens, fuge verborum dispendia paucisque

Includas numeris unde illa simillima imago

Ducitur et breviter confer, ne forte priorum

Oblitus sermonum alio traducere mentem

Inque alia ex aliis videare exordia labi.

170

Iamque age verborum qui sit delectus habendus,

Qua ratio; nam nec sunt omnia versibus apta,

Omnia nec pariter tibi sunt uno ordine habenda.

Versibus ipsa etiam divisa et carmina quantum

Carminibus distant, tantum distantia verba

175

Sunt etiam inter se, quamvis communia multa

Interdum invenies versus diffusa per omnes.

Multa decent scenam quae sunt fugienda canenti

Aut divum laudes aut heroum inclita facta.

Ergo alte vestiga oculis aciemque voluta

180

Verborum silva in magna, tum accommoda Musis

Selige et insignes vocum depascere honores,

Vt nitidus puro versus tibi fulgeat auro.

Reice degenerem turbam nil lucis habentem

Indecoresque notas, ne sit non digna supellex.

185

Quo fieri id possit veterum te semita vatum

Observata docebit; adi monimenta priorum

Crebra oculis animoque legens et multa voluta.

Tum quamvis, longe si quis supereminet omnes,

Virtutem ex illo ac rationem discere fandi

190

Te iubeam, cui contendas te reddere semper

Assimilem atque habitus gressusque effingere euntis,

Quantum fata sinunt et non aversus Apollo;

Haud tamen interea reliquum explorare labores

Abstiteris vatum moneo suspectaque dicta

195

Sublegere et variam ex cunctis abducere gazam.

Nec dubitem versus hirsuti saepe poetae

Suspensus lustrare et vestigare legendo,

Sicubi se qumdam forte inter commoda versu

Dicta meo ostendant, quae mox melioribus ipse

200

Auspiciis proprios possim mihi vertere in usus

Detersa prorsus prisca rubigine scabra.

Flumina saepe vides immundo turbida limo;

Haurit aquam tamen inde frequens concursus et altis

Important puteis ad pocula; desuper illa

205

Occultis diffusa canalibus influit omnemque

Illabens bibulas labem exuit inter arenas.

Nil adeo incultum quod non splendescere possit,

Praecipue si cura vigil non desit et usque

Mente premas multumque animo tecum ipse volutes.

210

Atque ideo ex priscis semper quo more loquamur

Discendum, quorum depascimur aurea dicta

Praecipuumque avidi rerum populamus honorem.

Aspice ut exuvias veterumque insignia nobis

Aptemus: rerum accipimus nunc clara reperta,

215

Nunc seriem atque animum verborum verba quoque ipsa,

Nec pudet interdum alterius nos ore loquutos.

Cum vero cultis moliris furta poetis,

Cautius ingredere et raptus memor occule versis

Verborum indiciis atque ordine falle legentes

220

Mutato; nova sit facies, nova prorsus imago.

Munere (nec longum tempus) vix ipse peracto

Dicta recognosces veteris mutata poetae.

Saepe palam quidam rapiunt cupiuntque videri

Omnibus intrepidi ac furto Iaetantur in ipso

225

Deprensi, seu cum dictis nihil ordine verso

Longe alios iisdem sensus mira arte dedere

Exueruntque animos verborum impune priores,

Seu cum certandi priscis succensa libido

Et possessa diu sed enim male condita victis

230

Extorquere manu iuvat in meliusque referre:

Ceu sata mutatoque solo felicius olim

Cernimus ad caelum translatas surgere plantas.

Poma quoque utilius succos oblita priores

Proveniunt; sic regna Asiae Troiaeque penates

235

Transtulit auspiciis Phrygius melioribus heros

In Latium, quamvis (nam divum fata vocabant)

Invitus, Phoenissa, tuo de littore cessit;

Nec connubia iusta nec incepti Hymenaei

Flexerunt immitem animum. Tu victa dolore

240

Occidis et curae vix ipsa in morte relinquunt.

Nunquam, o Dardaniae, tetigissent vestra carinae

Littora. Fors nulli poteras succumbere culpae.

Ergo agite o mecum securi accingite furtis

Vna omnes, pueri, passimque avertite praedam.

245

Infelix autem (quidam nam saepe reperti)

Viribus ipse suis temere qui fisus et arti,

Externae quasi opis nihil indigus, abnegat audax

Fida sequi veterum vestigia, dum sibi praeda

Temperat heu nimium! Atque alienis parcere crevit

250

Vana superstitio, Phoebi sine numine cura.

Haud longum tales ideo laetantur et ipsi

Saepe suis superant monimentis illaudatique

Extremum ante diem foetus flevere caducos

Viventesque suae viderunt funera famae.

255

Quam cuperent vano potius caruisse labore

Eque suis alias didicisse parentibus artes!

Saepe mihi placet antiquis alludere dictis

Atque aliud longe verbis proferre sub isdem.

Nec mea tam sapiens per sese prodita quisquam

260

Furta redarguerit quae mox manifesta probabunt

Et nati natorum et qui nascentur ab illis.

Tantum absit poenae metuens infamis ut ipse

Furta velim tegere atque meas celare rapinas.

Non tamen omnia te priscis fas fidere, qui non

265

Omnia sufficient. Quaerenti pauca labore

Attentanda tuo, nondum ulli audita, supersunt.

Nos etiam quaedam iccirco nova condere nulla

Relligio vetat indictasque effundere voces.

Ne vero haec penitus fuerint ignota suumque

270

Agnoscant genus et cognatam ostendere gentem

Possint ac stirpis nitantur origine certae.

Vsque adeo patriae tibi si paenuria vocis

Obstabit, fas Graiugenum felicibus oris

Devehere informem massam, quam incude Latina

275

Informans patrium iubeas dediscere morem.

Sic quondam Ausoniae succrevit copia linguae,

Sic auctum Latium, quo plurima transtulit Argis

Vsus et exhaustis Itali potiuntur Athenis.

Nonne vides, mediis ut multa erepta Mycenis

280

Graia genus fulgent nostris immixta, nec ullum

Apparet discrimen? Eunt insignibus aequis

Vndique per Latios et civis et advena tractus:

Iandudum nostri cessit sermonis egestas.

Raro uber patriae, tibi raro opulentia deerit.

285

Ipse suis Cicero thesauris omnia promet

Autoresque alii nati felicibus annis

Omnia sufficient, nec solis crede poetis.

Saepe etiam vidi veterum inter carmina vatum

Barbarico versus cultu gazaque superbos:

290

Belgicaque immisit trans alpes esseda Gallus

In Latium et longae Macedum venere sarissae.

Et metuam ne deficiat me larga supellex

Verborum angustique premat sermonis egestas?

Quin et victa situ, si me paenuria adassit,

295

Verba licet renovate: licet tua, sancta vetustas,

Vatibus indugredi sacraria. Saepius olli

Aetatis gaudent insignibus antiquai

Et veterum ornatus incluti incedere avorum.

Non tamen ille vetus squalor fuat undique et ater

300

Verborum situs; his modus adsit denique, quando

Copia non defit quorum nunc pervius usus.

Tum quoque si deerunt rebus sua nomina certa,

Fas illas apta verborum ambire corona

Et late circumfusis comprendere dictis.

305

Verba etiam tum bina iuvat coniungere in unum

Molliter inter se vinclo sociata iugali.

Verum plura nefas vulgo congesta coire

Ipsaque quadrifidis subniti carmina membris;

Itala nec passim fert monstra tricorpora tellus.

310

Horresco diros sonitus ac levia fundo

Invitus perterricrepas per carmina voces.

Argolici, quos ista decet concessa libido,

Talia connubia et tales celebrent Hymenaeos,

Tergeminas immane struant ad sidera moles

315

Pelion addentes Ossae et Pelio Olympum.

At verbis etiam partes ingentia in ambas

Verba interpositis proscindere seque parare;

Deterere interdum licet atque abstraxe secando

Exiguam partem et strinxisse fluentia membra.

320

Iccirco si quando ducum referenda virumque

Nomina dura nimis dictu atque asperrima cultu,

Illa aliqui, nunc addentes nunc inde putantes

Pauca minutatim, levant ac mollia reddunt,

Sicheumque vocant mutata parte Sicarbam.

325

Hinc mihi Titanum pugnas et seva gigantum

Bella magis libeat canere Enceladique tumultus,

Quam populos Itala quondam virtute subactos

Atque triumphatas diverso a littore gentes.

Sed neque verborum causa vis ulla canentem,

330

Consilium praeter, cogat res addere inanes,

Nomina sed rebus semper servire iubeto,

Omnia perpendens versus resonantia membra.

Verba etenim quaedam ignarum te fallere possunt

Ni vigiles, mandatum et munus obire recusent

335

Furenturque operi clam sese et inertia cessent,

Caetera dum labor exercet Concordia iussus

Qumque suus; tantum illa dabunt numerumque sonumque

Atque ideo quid ferre queant, quid quaeque recusent

Explorare prius labor esto et munera iusta

340

Mandato ac proprium cunctis partire laborem.

Obscuros aliter crepitus et murmura vana

Miscebis ludesque sonis fallacibus aures.

Nec tamen interdum vacuas animoque carentes

Addubitem ipse volens incassum fundere voces

345

Verbaque quae nullo fungantur munere sensus,

Dives ut egregio tantum et conspectus amictu

Versus eat dulcique sono demulceat aures.

Atque adeo quae sint ne vero quaere profecto

Illa: tibi se sponte dabunt per se obvia passim.

350

Saepe autem ruptis vinclis exempta volutes

Membra et compactum quaesitor disice versum,

Post iterum refice et partes in pristina redde

Partibus avulsas. Nunquam te libera vinclis

Incautum fallent resoluto carmine verba.

355

Huc ades. Hic penitus tibi totum Helicona recludam

Te Musae, puer, hic faciles penetralibus imis

Admittunt sacrisque adytis invitat Apollo.

Principio quoniam magni commercia caeli

Numina concessere homini, cui carmina curae

360

Ipse deum genitor divinam noluit artem

Omnibus expositam vulgo immeritisque patere.

Atque ideo turbam quo longe arceret inertem,

Angustam esse viam voluit paucisque licere.

Multa adeo incumbunt doctis vigilanda poetis;

365

Haud satis est illis utcumque claudere versum

Et res verborum propria vi reddere claras:

Omnia sed numeris vocum concordibus aptant

Atque sono quaecunque canunt imitantur et apta

Verborum facie et quaesito carminis ore.

370

Nam diversa opus est veluti dare versibus ora

Diversosque habitus, ne qualis primus et alter,

Talis et inde alter vultuque incedat eodem.

Hic melior motuque pedum et pernicibus alis

Molle viam tacito lapsu per levia radit;

375

Ille autem membris ac mole ignavius ingens

Incedit tardo molimine subsidendo.

Ecce aliquis subit egregio pulcherrimus ore,

Cui laetum membris Venus omnibus afflat honorem;

Contra alius rudis informes ostendit et artus

380

Hirsutumque supercilium ac caudam sinuosam

Ingratus visu, sonitu illaetabilis ipso.

Nec vero hae sine lege datae, sine mente figurae,

Sed facies sua pro meritis habitusque sonusque

Cunctis cuique suus, vocum discrimine certo.

385

Ergo ubi iam nautae spumas salis aere ruentes

Incubuere mari, videas spumare reductis

Convulsum remis rostrisque tridentibus aequor.

Tunc longe sale saxa sonant, tunc et freta ventis

Incipiunt agitata tumescere; littore fluctus

390

Illidunt rauco atque refracta remurmurat unda

Ad scopulos, cumulo insequitur praeruptus aquae mons.

Nec mora, Trinacriam cernas procul intremere omnem

Funditus et montes concurrere montibus altos.

Cum vero ex alto speculatus caerula Nereus

395

Leniit in morem stagni placidaeque paludis,

Labitur uncta vadis abies, natat uncta carina.

Hinc etiam solers mirabere saepe legendo;

Sicubi Vulcanus silvis incendia misit

Aut agro, stipulas flamma crepitante cremari.

400

Nec minus exultant latices cum teda sonore

Virgea suggeritur costis undantis aheni.

Carmine nec levi dicenda est 'scabra crepido'.

Tum, si laeta canunt, hilari quoque carmina vultu

Incedunt laetumque sonant haud segnia verba,

405

Seu cum vere novo rident prata humida, seu cum

Panditur interea domus omnipotentis Olympi.

Contra autem sese tristes inamabile carmen

Induit in vultus, si forte invisa volucris

Nocte sedens serum canit importuna per umbras,

410

Vt quondam in bustis aut culminibus desertis.

Verba etiam res exiguas angusta sequuntur

Ingentesque iuvant ingentia. Cuncta gigantem

Vasta decent, vultus immanes, pectora lata

Et magni membrorum artus, magna ossa lacertique.

415

Atque ideo, si quid geritur molimine magno,

Adde moram et pariter tecum quoque verba laborent

Segnia, seu quando vi multa gleba coactis

Aeternum frangenda bidentibus, aequore seu cum

Cornua velatarum obvertimus antemnarum.

420

At mora si fuerit damno, properare iubebo.

Si se forte cava extulerit mala vipera terra,

Tolle moras, cape saxa manu, cape robora, pastor.

Ferte citi flammas, date tela, repellite pestem.

Ipse etiam versus ruat in praecepsque feratur,

425

Immenso cum praecipitans ruit Oceano nox,

Aut cum perculsus graviter procumbit humi bos.

Cumque etiam requies rebus datur, ipsa quoque ultro

Carmina paulisper cursu cessare videbis

In medio interrupta. Quierunt cum freta ponti,

430

Postquam aura: posuere, quiescere protinus ipsum

Cernere erit mediisque inceptis sistere versum.

Quid dicam, senior cum telum imbelle sine ictu

Invalidus iacit et defectis viribus aeger?

Nam quoque tum versus segni pariter pede languet.

435

Sanguis hebet, frigent effoetae in corpore vires.

Fortem autem iuvenem deceat prorumpere in aer

Evertisse domos praefractaque quadrupedantum

Pectora pectoribus perrumpere, sternere turres

Ingentes totoque ferum dare funera campo.

440

Nulla adeo vatum maior prudentia quam se

Aut premere aut rerum pro maiestate canendo

Tollere. Nunc illos animum summittere cernas

Verborum parcos humilique obrepere gressu

Textaque vix gracili deducere carmina filo,

445

Nunc illos verbis opulentos, divite vena

Cernere erit fluere ac laxis decurrere habenis

Fluxosque ingentesque. Redundat copia laeta

Vbere felici verborumque ingruit agmen

Hibernarum instar nivium, cum Iuppiter alpes

450

Frigidus aereas atque alta cacumina vestit.

Lnterdum vero cohibent undantia lora,

Non humiles non sublimes media inter utrumque

Littus arant veluti spatia et confinia radunt.

Sic demum portu laeti conduntur in alto.

455

Quod superest quae postremo peragenda poetae

Expediam. Postquam casus evaserit omnes

Signaque perpetuum deduxit ad ultima carmen,

Exultans ammo victor laetusque laborum

Non totam subito praeceps secura per urbem

460

Carmina vulgabit. Ah ne sit gloria tanti

Et dulcis famae quondam malesuada cupido!

At patiens operum semper metuensque pericli

Expectet, donec sedata mente calorem

Paulatim exuerit foetusque abolerit amorem

465

Ipse sui curamque alio traduxerit omnem.

Interea fidos adit haud securus amicos

Vtque velint inimicum animum frontisque severae

Dura supercilia induere et non parcere culpae

Hos iterum atque iterum rogat admonitusque latentis

470

Grates laetus agit vitii et peccata fatetur

Sponte sua, quamvis etiam damnetur iniquo

Iudicio et falsum queat ore refellere crimen.

Tum demum redit et post longa oblivia per se

Incipit hic illic veterem explorare laborem.

475

Ecce autem ante oculos nova se fert undique imago,

Longe alia heu facies rerum mutataque ab illis

Carmina quae tantum ante recens confecta placebant.

Miratur tacitus, nec se cognoscit in illis

Immemor atque operum piget ac sese increpat ultro

480

Tum retractat opus, commissa piacula doctae

Palladis arte luens; nunc haec nunc reicit illa,

Omnia tuta timens melioraque sufficit illis

Attondetque comas stringens silvamque fluentem

Iuxuriernque minutatim depascit inanem

485

Exercens durum imperium, dum funditus omnem

Nocturnis instans operis operisque diurnis

Versibus eluerit labem e commissa piarit.

Arduus hic labor; hic autem durate, poetae,

Gloria quos movet aeternse pulcherrima famae.

490

Tum si qua est etiam pars imperfecta relicta,

Olim dum properat furor ingeniique morari

Tempestas renuit, suppletque et versibus affert

Invalidis miseratus opem claudisque medetur.

Nec semel attrectare satis, verum omne quotannis

495

Terque quaterque opus evolvendum verbaque versis

Aeternum immutanda coloribus; omne frequenti

Nempe revisendum studio per singula carmen.

Quod non, una dies fors afferet altera et ultro

Nullo olim studio, nulla olim in carmine cura

500

Deprensae per se prodentur tempore culpae

Quaeque latent variae densa inter nubila pestes.

Quin etiam doctum multum iuvet ille laborem

Qui varias ceali creber mutaverit oras.

Namque etiam mutant animi genioque locorum

505

Diversas species, diversos pectora motus

Concipiunt nostrisque novae se mentibus offert

Vltro aliquid semper lucis tenebraeque recedunt:

Atque novos operi semper fas addere flores.

Verum esto hic etiam modus. Huic imponere curae

510

Nescivere aliqui finem medicasque secandis

Morbis abstinuisse manus et parcere tandem

Immites, donec macie confectus et aeger

Aruit exausto velut omnis sanguine foetus

Nativumque decus posuit, dum plurima ubique

515

Deformat sectos artus inhonesta cicatrix.

Tuque ideo vitae usque memor brevioris, ubi annos

Post aliquot (neque enim numerum neque tempora pono

Certa tibi) addideris decoris satis atque nitoris,

Rumpe moras, opus ingentem dimitte per orbem;

520

Perque manus perque ora virum permitte vagari.

Continuo laeto te dulces undique amici

Gratantes plausu excipient, tua gloria caelo

Succedet nomenque tuum sinus ultimus orbis

Audiet ac nullo diffusum abolebitur aevo.

525

Et dubitamus opes animo contemnere avari,

Nec potius sequimur dulces ante omnia Musas.

O fortunati, quibus olim haec numina dextra

Annuerint pracepta sequi quaeve ipse canendo

Iussa dedi plenus Phoebo attonitusque furore!

530

Quando non artes satis ulla hominumque Iabores

Et mea dicta parum prosint, ni desuper adsit

Auxilium ac praesens favor omnipotentis Olympi.

Ipse viam tantum potui docuisse repertam

Aonas ad montes Iongeque ostendere Musas

535

Plaudentes celsae choreas in vertice rupis,

Quo me haud ire sinunt unquam fata invida et usque

Absterrentque arcentque procul, nec summa iugi unquam

Fas prensare manu fastigia. Sat mihi si quem

Si quem olim longe aspiciam mea fida sequutum

540

Indicia, exuperasse viam summoque receptum

Vertice et haerentes socios iuga ad alta vocantem.

Sed nonnulla tamen nostri quoque gratia facti

Forsan erit: me fida olim praecepta canentem

Stipabunt iuvenes denso circum agmine fusi

545

Et vocem excipient intenti sensibus omnes.

Tum vitae si iusta meae procedere lustra

Fata sinent, nec me viridi succiderit aevo

Impia mors, oili gelida tardante senecta

Languentem et sera defessum aetate magistrum

550

Certatim prensa super alta cacumina dextra

Saepe trahent ultroque ferent per amoena locorum

Et summi invalidum sistent ad limina Phoebi

Cantantem Musas vatumque inventa piorum.

Virgilii ante omnes laeti hic super astra feremus

555

Carminibus patriis laudes decus unde Latinum,

Vnde mihi vires, animus mihi ducitur unde.

Primus ut Aoniis Musas deduxerit oris

Argolicum resonans Romana per oppida carmen:

Vt iuvenis Siculas silvis inflarit avenas

560

Vtque idem, Ausonios animi miseratus agrestes,

Extulerit sacros ruris super aethera honores

Triptolemi invectus volucri per sidera curru.

Res demum ingressus Romana laudis, ad arma

Excierit Latium omne Phrygumque instruxerit alas

565

Verba deo similis. Decus a te, principe, nostrum

Omne, pater; tibi Graiugenum de gente trophaea

Suspendunt Itali vates tua signa sequuti;

Omnis in Elysiis unum te Graecia campis

Miraturque auditque ultro assurgitque canenti.

570

Te sine nil nobis pulchrum; omnes ora Latini

In te oculosque ferunt versi; tua maxima virtus

Omnibus auxilio est; tua libant carmina passim

Assidui, primis et te venerantur ab annis.

Ne tibi quis vatum certaverit; omnia cedant

575

Secla, nec invideant primos tibi laudis honores.

Fortunate operum! Tua praestans gloria fama

Quo quenquam aspirare nefas sese extulit alis.

Nil adeo mortale sonas; tibi captus amore

Ipse suos animos, sua munera laetus Apollo

580

Addidit ac multa praestantem insigniit arte.

Quodcumque hoc opis atque artis nostrique reperti

Vni grata tibi clebet praeclara iuventus

Quam docui et rupis sacrae super ardua duxi,

Dum tua fida lego vestigia: te sequor unum,

585

O decus Italiae, lux o clarissima vatum.

Te colimus: tibi serta damus, tibi tura, tibi aras

Et tibi rite sacrum emper dicemus honorem

Carminibus memores. Salve, sanctissime vates.

Laudibus augeri tua gloria nil potis ultra

590

Et nostrae nil vocis eget. Nos aspice praesens

Pectoribusque tuos castis infunde calores

Adveniens, pater, atque animis te te insere nostris.