10. DE BELLICIS LAVDIBVS HYAPPINI VITELLII
Maximi Clio soboles Tonantis,
Dulcis o Phoebi soror, o perennis
Coeli et astrorum requies, virumque
Iuge levamen,
5
Musa, quae numquam sinis interire
Nomen heroum, tenebrisque et Orco
Vindicans, fortes hominum caduco
Eximis aevo:
Huc ades, si te numeris canenti
10
Bellicas laudes iuvat affuisse;
Huc ades, dum nos celebramus acris
Facta Vitelli.
Hostibus quam sit metuenda virtus,
Orta quae patrum semel e triumphis
15
Posteros deinde est comitata cunctos
Mille per annos,
Testis est nostris male fida rebus
Cyrnos haud una labefacta clade,
Cum iugum presso vetus exuisset
20
Libera collo.
Quaeque suscepto temere impedivit
Sena se bello minus auspicato,
Tusca ubi effuso maduit recenti
Terra cruore
25
Saepe et audaces cecidere Galli
Non semel victi, nec acerba passi
Vna, sed crebro cumulata latis
Funera campis.
Testis et priscae spatiosa Cossae,
30
Nota quae saevo nimis ora Mauro
Suspicit muris geminisque tutam
Arcibus Ilvam.
Quippe Turcarum refluens natavit
Sanguine, et sagittiferos maniplos
35
Vidit infractos Italis dedisse
Terga manusque.
Venerat iussu Scythici tyranni
Nostra praedatum numerosa classis
Littora, et Tusci maris obsidebat
40
Aequor et oram.
Illa non molles Arabas Syrosve,
Non parum fortes Lycios vehebat,
Sed truces Dacos et amica Marti
Pectora Bessos.
45
Quin et immites aderant Geloni
Pellibus tecti caput, et ferentes
Gnossias tergo pharetras et acres
Paeones arcu.
Nec suas non et Cilicum catervae
50
Iunxerant una validas bipennes,
Laeva quos armat clypeo latusque
Cingitur ense.
Hos metu plenus Ligur atque Hetruscus
Finibus pulsi patriis dolebant
55
Arduas passim populare sedes
Templaque Divum.
Dumque nutricis vel adhuc egentes
Liberos a se procul ire captos,
Duci et uxores miseraque vinctas
60
Compede matres
Triste plorarent, aciem superbus
Littore in primo maris instruebat
Hostis, ut Tuscas ferus inter urbes
Castra locaret.
65
Tunc Hyappini memoranda virtus:
"Ecquis o mecum generosa pubes
Primus huc audax? (ait) et paratum
Vadit in hostem?
Partus hic nobis hodie triumphus,
70
Et decus, quantum patribusque avisque
Facta quos clarant sua, comparasse
Nulla feruntur
Secula". His dictis metuendus hasta
Evolat, qualis Iovis imminenti ab
75
Rupe Massylos ruit in dracones
Fulva satelles.
Primus et densas aperit cohortes
Vi, minis, ferro; peditesque et ipsos
Principes leto dat, et obstinatos
80
Fundit agitque.
Nec manus pugna prius abstinere
Doctus, hostilem periisse quam rem
Sentiat victor, tepefecit alta
Littora caede.
85
Tunc humi fortes cecidere Daci,
Paeones, Bessi, Cilices, Geloni.
Tum suo primum didicit periclo
Barbara classis
Dextra quid possit, quid avita virtus
90
Ausonum tanto duce: dum relicta
Parte maiori sociisque longe
Fugit inultis.